Türkiye Müteahhitler Birliği, 2021 yılının birinci İnşaat Bölümü Tahlili Raporu’nu yayınladı. Ortadoğu ve Afrika bölgelerinde 2021 yılı ve sonrası için bilinen ve planlanan 5,4 trilyon dolar büyüklüğünde projenin olduğuna dikkat çekilen raporda, Türk müteahhitlerinin bu projelerden hisse alabilmesi için finansman temini ve yapan diplomasiye muhtaçlık olduğu vurgulandı.
Türkiye’nin en esaslı sivil toplum örgütlerinden Türkiye Müteahhitler Birliği (TMB), iktisat etrafları ve dal tarafından ilgiyle takip edilen İnşaat Kesimi Tahlili Raporu’nun Ocak 2021 sayısını yayınladı. “2021’in Başında Tasa ve Umut Bir Arada” başlığı ile yayınlanan tahlilde, global ve ulusal iktisadın yanı sıra inşaat bölümünde geçtiğimiz çeyrek periyoda ait bilgiler kapsamlı biçimde değerlendirildi.
Petrol üreticisi ve ihracatçısı ülkelerde artan fiyatlarla birlikte yeni alt ve üst yapı yatırımları beklendiğine dikkat çekilen raporda, 2021 yılı için en fazla iş potansiyeli taşıyan birinci üç pazarın, toplam 40’ar milyar dolarlık proje portföyleriyle Suudi Arabistan, Nijerya ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) olduğu belirtildi. İnşaat Kesimi Tahlili Raporu’nda yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde kelam konusu tablonun, finansman temini ve yapan diplomasi muhtaçlığının değerini öne çıkardığının altı çizildi.
Türkiye de birinci 10 içinde yer alacak
Middle East Business Intelligence (MEED) bilgilerine nazaran, 2021 sonrası devir için Orta Doğu ve Afrika ülkelerinde bilinen ve planlanan toplam proje meblağının 5,4 trilyon doları aşacağının hesaplandığının vurgulandığı raporda, “Bu çerçevede, en büyük pazarın 1,2 trilyon doların üzerinde bir portföyle Suudi Arabistan olacağı öngörülmektedir. Ülkeyi yaklaşık 700 milyar dolar meblağında kontrat meblağıyla BAE ve 400 milyar dolar üzerinde kontrat meblağı ile de Nijerya izlemektedir. Bu ülkeleri Mısır ve Irak takip ederken; Kuveyt, Türkiye, Güney Afrika, Katar ve İran da bu çerçevede birinci 10 ortasında yer almaktadır” tabirlerine yer verildi.
Çalışmada, Türkiye’ye yönelik oluşturulan olumsuz algı nedeniyle Körfez’de, bilhassa Suudi Arabistan’da kesimin meselelerinin arttığına değinildi. İş dünyasının çatı kuruluşları TMB, DEİK, TOBB, TÜSİAD, TESK, TİM, YASED ve MÜSİAD’ın Ekim ayında ortak bir bildiri yayımlayarak Türk firmalarına yönelik ambargo uygulamaları nedeniyle Suudi Arabistan yetkililerine, yapan diyalog ve işbirliği davetinde bulunulduğunun hatırlatıldığı raporda, “Toplam proje fiyatı açısından Suudi Arabistan, Orta Doğu ülkeleri içinde (Irak’ın ardından) ikinci, tüm pazarlar ortasında da altıncı ülke pozisyonunda olması nedeniyle ehemmiyet taşımaktadır. Türkiye aleyhine oluşturulan algının bertaraf edilmesi, bilhassa Suudi Arabistan pazarında yaşanan dertlerin giderilmesi her zamankinden kıymetli hale gelmektedir” denildi.
Finansman temini için görüşmeler yapılıyor
Finansman temininin kıymetinin rekabetin yükseldiği mevcut şartlarda daha da arttığına dikkat çekilen raporda, TMB’nin çalışmaları hakkında şu bilgiler yer aldı: “Bu doğrultuda, TMB’nin Afrika Kalkınma Bankası, Asya Kalkınma Bankası, İslam Kalkınma Bankası ile son olarak Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası’yla temasları kelam konusu olup; öteki ülkelerin ihracat kredi kuruluşları ile başka milletlerarası kurum ve kuruluşlarla da bu mevzuda çalışmalar yürütülmektedir. Üçüncü ülkelerde işbirliği kapsamında Japonya ile finansman, know-how, girişimcilik ve tecrübesi içerecek güçbirliği arayışı bulunmaktadır.”
Türkiye Müteahhitler Birliği’nin 2020 yılını değerlendirdiği raporda genel iktisat ve bölüme ait özetle şu tespitlere yer verildi:
YURTDIŞINDA 14,4 MİLYAR DOLARLIK İŞ ÜSTLENİLDİ: Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri kapsamında salgın öncesi ortaya konan yıllık 20 milyar dolar meblağında yeni projeye ulaşma maksadı, salgın tedbirleri ve ekonomilerde yol açtığı tahribata paralel olarak yakalanamamıştır. Ticaret Bakanlığı datalarına nazaran; 2020 yılında kesim, yurtdışında 14,4 milyar dolar fiyatında 299 proje üstlenmiştir. Gelinen noktada, dalın yurtdışına açıldığı 1972 yılından bugüne kadar 128 ülkede üstlendiği 10.525 projenin toplam meblağı ise 418,6 milyar dolara ulaşmıştır.
BAŞKAN PAZAR TEKRAR RUSYA: 2020 yılında başkan pazar %31,9 hisse ile yeniden Rusya Federasyonu olmuş, ülkede 4,6 milyar dolar meblağında 54 projenin üretimi müteahhitlerimize ihale edilmiştir. Birinci beş pazar içindeki başka ülkeler Kuveyt (toplam meblağı 841,1 milyon dolar olan 4 proje), Romanya (toplam meblağı 742,7 milyon dolar olan 7 proje), Ukrayna (702,9 milyon dolar büyüklüğünde 9 proje) ve Hollanda (toplam fiyatı 696,4 milyon dolar olan 15 proje) olarak sıralanmıştır. Körfezde öne çıkan pazarlardan Katar, 2019 yılında Rusya’nın akabinde ikinci sırada yer alırken, 2020 yılında üstlenilen 565,6 milyon dolar meblağında 6 proje ile bu kere altıncı sıradadır. Gaye pazarlardan Afrika ülkeleri ortasında ise Senegal, bu yılki birinci on pazar ortasında 401,4 milyon dolar fiyatında 2 proje ile yer almıştır.
LİBYA’DA ÖZEL FON BEKLENİYOR: Kesimin birinci ve hala en büyük üçüncü pazarı olan Libya’da ise Türk inşaat firmalarının meselelerinin tahlili için başlayan yeni süreçte, Türk firmaları tarafından görüşme talebinde bulunulmuş; müzakereler için Libyalı patron yönetimlerden Ulusal Mutabakat Hükümeti Başkanlık Konseyi’nin Türk firmalarının projeleri için tahsis edeceği özel fonun beklenildiği öğrenilmiştir.
SAHRAALTI AFRİKA’DA AVANTAJ VAR: Global inşaat pazarının genelinde de pandeminin yarıdan fazla düşüşe neden olduğu değerlendirmeleri yapılmaktadır. Türk müteahhitlerinin, olağanlaşma süreci ile birlikte başta Sahra-altı Afrika olmak üzere ülkelerin gündeminde yer alacak kalkınma atılımları ve altyapı gereksinimlerinde, kesimin epey riskli bölgelerde hem de uygun maliyetle ve kaliteli iş yapıyor olması avantaj olabilecektir.
DAĞLIK KARABAĞ ÖNCELİKLER ORTASINDA: Dağlık Karabağ’da ortaya çıkacak muhtaçlıklar ile yine imar çalışmalarında Türk müteahhitlerinin faal rol üstlenmeleri ve Azerbaycan iktisadına en güzel formda katkıda bulunmaları önümüzdeki yılın öncelikleri ortasında yer almaktadır.
MAKSAT, BİRİNCİ KADEMEDE 20 MİLYAR DOLARLIK YENİ PROJE: Çok taraflı iktisat kuruluşlarınca 2021 yıl için öngörülen global ve bölgesel büyüme oranları, aşılama ile sürat kazanacağı beklenen olağanlaşma süreci ile birlikte düşünüldüğünde, yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde 20 milyar dolar meblağında yıllık yeni proje üstlenilmesi yine gaye olarak değerlendirilebilecektir.
KENTSEL DÖNÜŞÜM HIZLANDIRILMALI: En temel muhtaçlık olan yapı güvenliğinin geliştirilmesi de ihmal edilmemesi gereken bir bahis olarak gündemdeki yerini korumaktadır. Yaşanan İzmir zelzelesinin akabinde TMB öncülüğünde öne çıkan dal STK’ları tarafından “Depreme Karşı Tekiz” sloganıyla husus hakkında bir Ortak Teşebbüs başlatılmıştır. Teşebbüs kapsamında “Ehil Yapı Müteahhidi”, “Güçlü Yapı Denetimi”, “Yetkin Mühendislik Sistemi”, “Mesleki Yeterlilik Dokümanlı İşgücü”, “Kaliteli Malzeme”, “Çok Taraflı İmar Mevzuatı ve Şuurlu Kamuoyu” başlıkları altında gereksinimler öne çıkarılmaktadır. Ülkemizde devam eden kentsel dönüşüm çalışmalarının bu mevzular çerçevesinde zelzele bakış açısıyla sürdürülmesinin kıymeti vurgulanmaktadır. 1999 yılı Marmara Depremi’nin akabinde ülke genelinde 1,5 milyon konut dönüştürülmüş olup; 2021’de 80 bin konutluk kentsel dönüşümün başlatılması beklenmekte, lakin 6 milyonun üzerinde konutta daha süren gereksinim dikkate alındığında kelam konusu sürecin hızlandırılması gerektiği görülmektedir.
YENİ İNŞAAT RUHSATI ALIMINDA ARTIŞ VAR: Yeni projelerde frene basan bölümde, yeni inşaat ruhsatı alımında son aylarda bir artış izlenmiştir. TÜİK’in Ocak – Eylül 2020 periyodu Yapı Müsaade İstatistikleri’ne nazaran; yapı ruhsatı verilen daire sayısı 2019 yılının genelinde 305 bin 938 iken 2020 yılının birinci 9 ayında 357 bin 807 olmuştur. Bu gelişmede, 2019 yılında dalın içinde bulunduğu güç kurallarda verilen ruhsat sayısının esasen düşük olması (baz etkisi), Anadolu’daki TOKİ projeleri ve müddeti dolan ruhsatlar için tekrar müracaatların yapılması formunda üç temel değişkenin tesiri izlenmiştir. Sektörde yapı kullanım müsaade evrakına geçiş ise sürat kesmeye devam etmiştir. 2019 yılında 734 bin 373 konut için yapı kullanım müsaade evrakı alınmış iken bu sayı 2020 yılı birinci 9 ayında 423 bin 733 olmuştur.
BORÇLULUK VE MALİYETLERDEKİ ARTIŞ RİSK FAKTÖRÜ: Kesimde gözlenen büyümenin gelecek devirde korunabilmesinin önünde, salgının neden olduğu belirsizliklerle birlikte kimi temel sıkıntılar ve riskler bulunmaktadır. Dalda borçluluk oranları yükselmiş durumdadır. Ayrıyeten yükselmeye başlayan faiz oranları, iç ve dış piyasalardaki gelişmeler paralelinde dalgalı bir seyir izleyen döviz kuru da kesimdeki fonlama maliyetlerini artırmıştır. Üretim işlerinde yüklü olarak kullanılan çimento, akaryakıt, demir, bitüm, boru üzere materyal fiyatlarında son iki yıldır yüksek artışlar izlenmiştir. Ödeneklerdeki zahmetler ve maliyet artışları çerçevesinde fesih uygulamasına duyulan gereksinim artmıştır. Kontrat feshi gerçekleştirmek isteyen firmalara bu hakkın kullanılabilmesi imkânı verilmesi halinde daldaki mevcut problemlerle artan kayıpların bir ölçü sonlandırılabileceği bedellendirilmektedir. Salgında ikinci dalganın kuvvetlenmesiyle devreye alınan kısıtlama tedbirleri inşaat faaliyetlerine de olumsuz yansımıştır.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
