Dünyada ve ülkemizde Tip 2 diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, hipertansiyon, inme ve çeşitli kanser çeşitler üzere bulaşıcı olmayan sıhhat problemleri için en büyük risk faktörü olan obezite yaygınlaşarak büyük bir sıhhat sorunu olmaya devam ediyor. Halbuki kolay tekniklerle alınan tedbirler sayesinde obezite krizi çarçabuk çözülebiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Gastroenteoroloji Cerrahisi Bölümü’nden Doç. Dr. Ümit Koç, “Avrupa Obezite Günü” nedeniyle obeziteyi önlemenin yolları hakkında bilgi verdi.
Özellikle 1975 yılından bu yana obezite oranlarının neredeyse üç katına çıktığı; çocuklarda ve ergenlerde bu oranın beş kat arttığı bilinmektedir. Obezite hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde tüm toplumsal kümelerden ve her yaştan insanı etkileyen bir sıhhat sorunu olmuştur. Obezitenin diyabet, kalp- damar hastalıkları, hipertansiyon, inme ve kanser üzere hastalıklar için değerli bir risk faktörü olduğu söylenebilir. Obezite genel tarifi itibariyle bedendeki yağ dokusunun olması gerekenin çok üzerine çıkması nedeniyle oluşan bir sıhhat sıkıntısıdır. Beden Kitle İndeksi 30’un üzerinde olan bireyler obezite hastası olarak kabul edilmektedir. Son 20-40 sene içinde obezite oranları hayli yükselmiştir. Değişen beslenme ve hayat alışkanlıkları obeziteyi tetiklemeye devam etmektedir.
Düzensiz beslenme ve idman eksikliği obeziteyi getiriyor
Günümüzde birçok hazır besine çok kolay biçimde ulaşabilmektedir. Bu besinlerin sindirimi de süratlidir ve fazla güç gerektirmez. Bu da küçük yaşlardan itibaren beslenme bozukluğunu beraberinde getirmektedir. Daha pratik ve kolay hazırlandığı için bu cins beslenme popülerdir. Bu nedenle de beslenme bozukluğu meydana gelmektedir. Teknolojinin gelişmesiyle hayatın kolaylaştığı son 20 senede antrenman yoksunluğu da ortaya çıkmaktadır. Sistemsiz beslenmeye ek olarak şahıslar aldıkları kalorileri kullanamadıkları için bedende yağ olarak depolanmaktadır. Bunun yanında bilhassa geç saatlerde kullanılan elektronik aygıtlar uyku tertibini etkilemekte, metabolizmamızın sistemi için gerekli melatonin hormonu üretimini etkilemekte ve bu da gündelik hayatta gerilim olarak bize geri dönmektedir. Tüm bu bileşenler Obezite ve onun doğurduğu birçok hastalığın pençesine düşmemize yer hazırlamaktadır.
Yetersiz uyku hormonları vuruyor
Kilo almanın en yaygın nedeni çok yiyip, az hareket etmek olarak bilinse de, yetersiz uyku da obeziteye yer hazırlamaktadır. İnsan bedeni güneş batımından, güneş doğumuna kadar uyumak üzere programlanmıştır. Yetersiz uyku, doygunluk sinyalini veren leptin hormonunda düşüşe neden olmaktadır. Bu hormonun az salgılanması açlık olmadığı halde beyne yemek yeme sinyali göndermektedir. Bu da fazladan yemeye neden olmaktadır. Bunun yanında yetersiz uyku gerilime sebep olmaktadır. Yetersiz uyku kortizon hormonu düzeyini yükselterek iştahın da artmasını sağlamaktadır. Bu da obeziteye taban hazırlamaktadır.
Obeziteye dört adımlı önlem
Obezitenin pençesine düşmemek için pratik usuller uygulanması değerlidir. Bu prosedürlerin bütününü, baş harflerini yan yana koyarak BUSE formülü olarak özetlemek mümkündür:
Beslenme alışkanlıklarını değiştir: Taze meyve ve sebzelerden varlıklı, hazır besinler yerine mesken üretimi besinlerden oluşan, Akdeniz tipi beslenme obeziteyi önlemekte kıymetlidir. Bunun yanında fast-food yiyeceklerden uzak durmak, şekerli ve asitli içecekleri tüketmemek, bedenin kendisini yenileyebilmesi için kâfi ölçüde su temel besin ögelerini barındıran bir beslenme tertibine geçmek obeziteye karşı savaşta rol oynamaktadır.
Uyku tertibini kur: Kâfi uyumamak hormonal düzensizliklere neden olurken obeziteye de davetiye çıkarabilmektedir. Bireylerin son vakitlerde uyumadan evvel TV, cep telefonu ya da tablet kullanımında ağırlaştıkları bilinmektedir. Bu cins aygıtların yatak odasından içeri alınmaması kaliteli uyku için kıymetlidir. Uyumadan evvelki son iki saat ekrandan uzaklaşmak, yatılan odayı havalandırmak, karanlık ve sessiz bir ortam sağlamak da uykunun kalitesini etkileyen faktörler ortasındadır. Kâfi ve sağlıklı uyku, bedenimizin gerilimini azaltarak hem kilo vermemizde hem de bağışıklık sistemimizin sağlam olmasında kıymetli bir yere sahiptir.
Stres denetimini sağla: Gündelik hayatta yaşanan gerilim kortizon hormonu düzeyini yükselttiği için iştahı da otomatik olarak artırır. Bu nedenle gerilim faktörü ortadan kaldırılmalıdır. Günümüzde bu çok mümkün olmasa da gerilim ile baş etmek için birçok tesirli yolun olduğunu unutmamalıyız. Yeni hobiler edinmek, trafikten mümkün olduğunca uzak durmak için gerekli akılcı teşebbüsler yapmak (ev iş yeri ortası arayı kısaltmak, bisiklet üzere alternatif yöntemler) gerilimle başa çıkmaya yardımcı olabilir.
Egzersizi hayatının içine yerleştir: Gündelik hayatın yoğunluğunda pek çok kişi antrenman yapmaya fırsat bulamamaktadır. Şayet antrenmana vakit yoksa işe ya da okula giderken toplu taşıma araçları tercih edilebilir. Ya da uygun havalarda yürüyüş, bisiklet üzere alternatif prosedürler kullanılabilir. Servis kullanılıyorsa bir ya da iki durak öncesinde inilip yürünebilir. Asansör yerine merdiven kullanımı artırılabilir. Konut içinde yapılabilecek kolay etkinlikler bile yardımcı olacaktır. Sabah yarım saat erken kalkınca yapabilecek bir sürü idman mevcuttur.
Obezite cerrahisi sonrası eski alışkanlıklara dönülmemeli
Obezitede beslenme tedavisi, fizikî aktivite, davranış değişikliği muvaffakiyet sağlamaktadır. Şayet tekrar de başarılı olunamıyorsa cerrahi tekniklerle obezitenin tedavisi mümkündür. Lakin bu tedavi sonrasında da eski alışkanlıklara geri dönmek cerrahi ile kaybedilen kiloların vakitle geri alımına neden olacaktır. 18-65 yaş ortası, beden kitle indeksi 40 üzerinde olan bireyler ile beden kitle indeksi 35 ve üzeri olup obezite ile alakalı bir hastalığı olan bireyler, şayet tedavi edilmemiş bir ruhsal rahatsızlıkları ya da anesteziye mani bir durumları yoksa, alkol- sigara üzere bağımlılıkları bulunmuyorsa ve bu hususta isteklilerse obezite ameliyatı olabilir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
