İç Hastalıkları Uzmanı ve Fitoterapist Prof. Dr. Murat Hakan Terekeci, NASH hastalığına dikkat çekerken, bu hastalığın Covid-19 pandemisi üzerindeki tesirleri hakkında da kıymetli açıklamalarda bulundu.
Ülkemizde Türkiye Karaciğer Araştırmaları Derneği öncülüğünde birinci sefer 12 Haziran 2018’de başlatılan “Dünya NASH Günü” farkındalık çalışmaları bu yıl da devam ediyor. İç Hastalıkları Uzmanı ve Fitoterapist Prof. Dr. Murat Hakan Terekeci, NASH hastalığına dikkat çekerken, bu hastalığın Covid-19 pandemisi üzerindeki tesirleri hakkında da değerli açıklamalarda bulundu.
NASH’in açılımı nedir? NASH Hastalığı nedir?
NASH, yani non-alkolik steatohepatit ismi verilen hastalık, alkole bağlı olmayan karaciğer yağlanmasının iltihapla birlikte seyretmesi sonucu ortaya çıkıyor. Türkiye’de 19 milyonun üstünde yağlı karacğier hastası var. Bunlardan 4 milyonu siroz riski de taşıyan NASH hastası. Bu hastalık bedende karaciğere has sinyal vermediği için, hastalık sinsi ilerliyor. Sinyal verecek noktaya geldiğinde ise artık hastalığın geri dönüşü maalesef olmuyor. Bu sebeple; karaciğer yağlanmasında erken müdahale ve tedbirler hayat kurtarır.
Karaciğerin yağlandığını nasıl anlarız?
Çoğu hasta bize rastgele bir şikayetle başvurmaz. Ekseriyetle rutin denetim sırasında yahut laboratuvar sonuçlarıyla ortaya çıkar. Ultrasonografi de teşhis koymak için sıkça kullandığımız bir prosedürdür.
Bazı hastalarda;
- Halsizlik
- Çabuk yorulma
- Kaşıntı
- Sarılık
- Karın sağ üst kadranda ağrı ve dolgunluk hissi olabilir
NASH belirtileri nelerdir?
NASH sinsi seyreden bir hastalıktır, yani hastalar ekseriyetle ileri evre siroz oluşana kadar hiçbir belirti vermez. Nadiren halsizlik, âlâ hissetmeme, karnın sağ üst kısmında huzursuzluk, dolgunluk yahut hafif bir ağrıya yol açabilir. Belirti vermemesi hastalığın önemsenmemesine yol açar, teşhisi zorlaşır. Geçmişte siroz teşhisi koyduğumuz hastaların değerli bir kısmında sirozun nedenini bulamıyorduk. Günümüzde ise bu hastalardaki sirozun nedeninin NASH olduğu anlaşılmıştır.
Kimler risk altında?
Diyabet ve kolesterol üzere kronik metabolik hastalığı olanlar, kilolu olanlar, hareketsiz kalanlar, sistemli ya da sistemsiz alkol tüketenler, çoklu ilaç kullanmak zorunda olan bireylerin tamamı karaciğer yağlanması tarafından risk grubundadır.
NASH tedavisi var mı?
NASH’in kesin tedavisi için şimdi piyasada bir ilaç bulunmuyor. En güzel tedavi olarak biz her vakit, yanlışsız beslenme ve fizikî aktiviteyi öneriyoruz. Çok kilolu bireyler için kilo kaybı çok değerli. Lakin kilo kaybı kademeli olmalıdır (haftada en fazla 1,5 kg), zira daha süratli kilo kaybı da yağlanmaya yol açabilir. Kilo kaybı ve fizikî aktivite ile NASH ile bağlantılı durumların (örneğin şişmanlık, tip 2 şeker hastalığı, hipertansiyon, hiperlipidemi, insülin direnci) denetimi kolaylaşır.
Yağlı karaciğer hastalarında en sık görülen vefatlar kalp kaynaklıdır. Bu yüzden kilo verme ve fizikî aktivite yalnızca karaciğerin tedavisi için değil, kalp-damar hastalıklarına yakalanma riskini azalttığı için de kıymetlidir.
Karaciğer yağlanmasına karşı ne üzere tedbirler alınabilir?
Karaciğer yağlanmasının önüne geçmek için beslenme ve fizikî aktivite en kıymetli silahlarımız. Bunun yanı sıra, fitoterapide öne çıkan bitkisel özütleri de kullanmalıyız. Devedikeni, zerdeçal, enginar, karahindiba üzere bitkilerin içerisindeki etkin özütlerin karaciğer yağlanması üzerinde olumlu sonuçlar verdiğini klinik olarak biliyoruz.
Burada dikkat edilmesi gereken temel kıymetli nokta, bitkilerin besleyici özelliği ve tedavi edici özelliği ortasındaki farkı hakikat anlamak. Bitkileri besin olarak tüketmek yerine, bu bitkisel özütlerin standardize edilmiş faal içeriklerini içeren eserleri almak gerekir. Yanlışsız eserlerin yanlışsız dozlarda alınması ve tetkiklerin tamamlanması için başlangıçta hekim nezareti gerekmektedir.
Halen pandemi sürecinde olmamız nedeniyle, NASH hastalığı geçirmiş bireylerde covid-19 virüsü daha ağır semptomlara neden oluyor mu?
Evet. Metabolik komorbid şartları olan hastaların Covid- 19’a yakalandıktan sonra daha ağır semptomlar geçirdikleri gözlemlenmiştir. Metabolik sendromlu hastalarda COVID-19 insidansının olağan hastalara nazaran daha yüksek olduğu da bugüne kadar yapılan araştırmalarla dengelenmiştir. Bu yüzden, karaciğer yağlanmasının önüne ne kadar geçersek, Covid-19 üzere hastalıklardan korunma ihtimalimiz de o kadar artar.
Peki NASH hastası bir birey Covid-19 geçirdikten sonraki devirde nasıl tehlikelerle karşılaşıyor? Covid -19 ilaçları bu hastalarda potansiyel bir tehlike oluşturuyor mu?
Covid- 19 sürecini hafif ve orta şiddette atlatan hastalar tahminen semptom göstermiyor olabilir. Lakin bu hastalık ciğerlerde çok büyük tahribata yol açabiliyor. Covid-19’u çok ağır şiddetle geçiren hastalarda ise kullanılan ilaçlar karaciğerde yorulma ve hasebiyle yağlanmaya yol açıyor. Yani aslında iki küme için de sonraki devirde risk var. Bu yüzden NASH hastalığı için ‘covid’in sessiz katili’ tabirini kullanıyoruz. Sinsice var olan bu hastalık bilhassa Covid-19 sonrası devirde şahıslarda kalıcı ziyanlara yol açabiliyor. Bu noktada destek edici besinlerin kullanımının da kıymeti artıyor. Bilhassa içeriğinde deve dikeni(milk thistle) ve zerdeçal bulunan ayrıyeten kolin ile desteklenen eserlerin kullanımını öneriyoruz.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
