Madde kullanımı ve bağımlılığı günümüzün en değerli sıkıntılarından biri. Ailelerin çocuklarının unsur bağımlısı olduğunu kimi belirtilerle anlayabileceğini belirten uzmanlar, değişen rutinlere dikkat edilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Çocuğu suçlayıcı yaklaşımdan uzak durulması gerektiğini vurgulayan uzmanlar, “Amacın çocuğu yakalamak değil ona dayanak olmak olduğunu unutmamak gerekir.” ikazında bulundu. Ailelerin itidalli olması gerektiğini vurgulayan uzmanlar, bir uzman takviyesi alınmasını ve çocuğun ilgi duyduğu alanlarda desteklenmesi gerektiğine dikkat çekiyor.
Birleşmiş Milletler Genel Şurası 1987 yılında, uyuşturucu kullanılmayan sağlıklı bir toplum maksadına ulaşmak, uyuşturucu ile uğraş konusunda memleketler arası alanda aksiyon ve iş birliğini güçlendirmek emeliyle 26 Haziran tarihini “Uluslararası Uyuşturucu Kullanımı ve Kaçakçılığı ile Uğraş Günü” olarak kabul etti. Bu özel günde sağlıklı ömür davranışlarının ehemmiyeti vurgulanarak uyuşturucu kullanımının zararlarına dikkat çekiliyor.
Değişen rutinlere dikkat edilmeli
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi’den Uzman Klinik Psikolog Aslı Başabak Bhais, Memleketler arası Uyuşturucu Kullanımı ve Kaçakçılığı ile Çaba Günü münasebetiyle yaptığı açıklamada bağımlılık yapan unsur kullanan çocuklara yaklaşımın nasıl olması gerektiğine ait değerlendirmelerde bulundu.
Ailelerin sıklıkla sorduğu sorulardan birincisinin unsur kullanımının belirtileri olduğunu tabir eden Aslı Başabak Bhais, net bir belirti olmamasına karşın genel olarak kullanım durumunda kişinin rutinlerinin değiştiğini söyledi.
Bu değişiklikler güzel gözlenmeli
Çocuktaki davranış değişikliklerinin âlâ gözlenmesi gerektiğini belirten Aslı Başabak Bhais, “Çocuğunuz her zamankine nazaran sizinle daha az vakit geçirmeye başladıysa yahut meskende vaktinin birçoklarını odasında yalnız geçiriyorsa, her zamankine nazaran daha sık konut dışında vakit geçirmeye başladıysa, meskene geç geliyor ve nerede olduğunu size haber vermiyorsa, duş alma, pak kıyafetler giyinme üzere şahsî hijyenine verdiği ehemmiyet azalmışsa, sorumluluklarını aksatmaya başladıysa, var olan arkadaş kümesini değiştirmişse ve tanımadığımız bireylerin isimlerini kendisinden daha fazla duymaya başlamışsanız, her vakit gittiği yerlerden farklı yerlere gidiyor yahut farklı ortamlarda vakit geçirmeye başlamışsa, her zamankine nazaran daha fazla para harcıyor ve size harcamalarının sebebini net açıklayamıyorsa, alkol ya da unsurla ilgili olumlu fikirlere sahip olmaya başladıysa, her zamankinden daha gerginse ve kolay sonlanıyorsa, açıklanamayan sık his değişimleri yaşıyorsa yani kimi vakit sevinçli, sakinken kimi vakit öfkeli, saldırgan davranışlarda bulunuyorsa ya da belirtilerden birkaçının olması durumunda çocuğunuzun kullanımından şüphelenebilirsiniz.” diye konuştu.
Onu suçlamak tehlikeli sonuçlar doğurabilir
Şüphelenmek için gerekli olan bu belirtilerin ergenlik periyodu üzere öbür durumların da belirtisi olabileceğini unutmamak gerektiğine dikkat çeken Aslı Başabak Bhais, “Bu sebeple somut ispatlarınız olmadan çocuğunuzun unsur kullandığına dair suçlamak aranızdaki ilginin bozulmasına sebep olacağı üzere tehlikeli sonuçlar da doğurabilir. Hedefimizin onu yakalamak değil ona dayanak olmak olduğunu unutmamak gerekir.” ihtarında bulundu.
Kullandığı anlaşıldığında ne yapılmalı?
Çocuğun unsur kullanmaya başladığının anlaşılmasının pek çok aile için travmatik bir bilgi olabileceğini lisana getiren Aslı Başabak Bhais, bu süreci başarılı bir formda atlatmak için birtakım basamaklar olduğunu kaydetti. Öncelikle birinci adımın, ailelerin yaşadıkları hisle baş etmeleri olduğunun altını çizen Bhais, “Aileler çocuklarının kullanımlarını öğrendiklerinde, ‘bunu bize nasıl yapar’, ‘biz nerede kusur yaptık’, ‘mutlaka bir yanlışlık olmalı, o bunu yapacak biri değil’, ‘ya biri duyarsa herkese rezil oluruz’ diye düşünebilirler. Bu fikirler ailelerin öfke, suçluluk, tasa, utanç üzere ağır ve sıkıntı hisler yaşamasına sebep olabilir. Bu hisler son derece doğaldır ve hislerin yaşanması denetim edilemez. Fakat bağımlılık sürecinde ailelerin yaşadıkları bu ağır hislerin yakınlarına karşı davranışlarını etkilemesi, tedavide birden fazla vakit bozucu tesir yaratmaktadır. Bu sebeple ailelerin öncelikle bu hislerini davranışlarına yansıtmadan, serinkanlı davranmaları gerekir. Akabinde teklifim, çocuğunuzla konuşmadan evvel durum hakkında ayrıntılı bilgi toplayın. Yani çocuğunuz hangi maddeyi, nasıl kullanıyor, bu hususun tesiri nedir, ne kadar vakittir, kimlerle ve nerede kullanıyor, siz bu bilgiyi nasıl edindiniz üzere soruların karşılıklarını hazırlamaları değerlidir.” diye konuştu.
Anne ve babanın ortak lisanı önemli
Çocuğun uyuşturucu kullanımından haberdar olunmasının akabinde anne ve babanın birlikte hareket etmesinin ve ortak bir lisan kullanmasının değerli olduğunun altını çizen Aslı Başabak Bhais, kendilerini hazır hissettiklerinde çocuğa neden unsur kullanmaya muhtaçlık duyduğunu sorabileceklerini ve anlamaya çalışabileceklerini söyledi.
Madde kullanımının altındaki sorun saptanmalıdır
Çocukla yapılacak konuşmada dikkat edilmesi gereken noktalara da dikkat çeken Uzman Klinik Psikolog Aslı Başabak Bhais, “Onu yargılamak, eleştirmek, korkutmak, ona suçluluk duygusu yaşatmak tahlile ulaştırmayacağı için bunlardan uzak durmalarında yarar vardır. Lakin onu anlamak bu davranışı kabullenmek demek de değildir. Kullanımı onaylamadığınız açık ve net bir halde söz edilmeli. İsterse bu mevzuda ona dayanak verebileceğinizi belirtebilirsiniz. Bilhassa bir ergenin unsur kullanımı, kesinlikle takviye gerektiren bir durumdur. Çoklukla husus kullanımının altında yatan sıkıntıların saptanması ve giderilmesi için profesyonel bir dayanak alınmalıdır. Ailelerin husus kullanımı olan çocuklarına yaklaşımı, kıymetli bir noktadaki dayanak sistemidir.” diye konuştu.
Farklı alanlarda gelişimine dayanak olunmalı
Uzman Klinik Psikolog Aslı Başabaş Bhais, “Çocuğunuzun tekrar kullanıma gereksinim duymaması için onun farklı alanlarda da kendini geliştirmesine yardımcı olun. Spor, sanat, hobiler, aile bağları, arkadaşlık bağları, okul üzere alanlarla bağlarını güçlendirmesini destekleyin. Maddeyi odak noktanızdan çıkarın ve çocuğunuzu yeni keyif alanlarına yönlendirin.” tavsiyesinde bulundu.
Uzman dayanağı kesinlikle alınmalı
Bağımlılığın irade işi ya da kişilik özelliği değil de bir beyin hastalığı olması sebebiyle ne yazık ki kişinin kendi iradesiyle bırakma teşebbüsünün birçok vakit başarısızlıkla sonuçlandığını söyleyen Psikolog Aslı Başabak Bhais, araştırma sonuçlarının da bu bilgiyi doğruladığını söyledi. Bhais, “Bazen kişi kendi kendine bırakmanın daha pahalı olduğunu düşünür ve dayanak almaktan kaçınarak kendisini güçlü bir sürecin içine sokar. Birçok vakit da tek başına yaptığı bu bırakma teşebbüsünde gereksiz yere fazla efor sarf ederek yorulur ve vazgeçer. Bu sebeple kişinin, bırakmaya dair çok küçük niyeti bile olsa bir uzmanla görüşmesi atacağı adımları daha âlâ planlamasına ve daha az efor sarf etmesine yardımcı olacaktır. Bunun yanında şayet kişi kendi kendine denemesine karşın kullanımını denetim etmekte zorlanıyorsa, kullandığı alkol ya da maddeyi azaltmakta ya da bırakmakta başarısız oluyorsa ve kullanım sıhhatine, aile/okul/iş/sosyal hayatına ziyan vermeye başlamışsa profesyonel bir takviye almanın vakti gelmiş demektir.” diye konuştu.
Bağımlılık tedavisi iki basamaklıdır: Bırakmak ve sürdürmek
Genel olarak bağımlılık tedavisinin iki kademeden oluştuğunu, bunların bırakmak ve sürdürmek olduğunu kaydeden Aslı Başabak Bhais, şunları söyledi:
“Bırakma evresi için iki çeşit tedaviden bahsedebiliriz. Bunlardan biri ayaktan tedavi başkası de yatarak tedavidir. Ayaktan tedavi, bir hekim ve/veya psikolog ile poliklinikte nizamlı görüşmelerle yapılan tedavidir. Kişi bu görüşmelerde azaltma ya da bırakma üzerine gayretler. Şayet kişi denemelerine karşın kişi kullanımı bırakmakta ya da azaltmakta başarısız oluyorsa, kullanımı kendine ya da etrafına ziyan veriyorsa, sıhhati, aile, iş, okul, toplumsal hayatı kullanımdan ötürü olumsuz etkileniyorsa hekiminin da teklifiyle yatarak tedavi düşünülebilir. Bu cins tedaviyle bir yandan kişinin detoks sistemiyle kullandığı hususun bedenden atılması ve kullanmamaya bağlı mahrumluk belirtilerini daha az yaşaması sağlanırken bir yandan da husustan uzak kalarak hekim ve psikolog eşliğinde bırakma üzerine daha başarılı planlar yapması üzerine çalışılır. Birden fazla vakit unsurdan uzak kaldıkça bırakma kararı vermek daha kolay olur. İkinci adım olan sürdürüm evresinde ise bıraktıktan sonra kişiyi tekrar kullanıma götürebilecek risk faktörlerinin saptanması ve uygun metotların belirlenmesi, kullanımın altındaki muhtaçlığın farklı yollarla karşılanması üzerine çalışılır.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
