Covid- 19 bedendeki tüm organ ve sistemleri ilgilendirebildiği üzere kalp- damar sıhhati üzerinde de pek çok olumsuz tesire neden oluyor. Koronavirüs ile birlikte ve hastalık sonrasında kalp kasında hasar, pıhtı riski ve kalp krizine dönüşebilen önemli tablolar görülebiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölümü’nden Doç. Dr. Oğuz Yılmaz, Covid-19’un damarlar üzerine tesiri hakkında bilgi verdi ve hastalara kıymetli ikazlarda bulundu.
Koronavirüs birinci ortaya çıktığı periyotta temelde bir akciğer hastalığı olarak tanımlanmış olsa da, rahatsızlığın vakit içinde tanınmasıyla birlikte başta damar tutulumu olmak üzere bedende çabucak tüm organ sistemlerini etkilediği artık bilinmektedir. Bilhassa damar tutulumunun tanımlanmış olması ile bu virüse karşı savaşta daha tesirli sonuçlar alınmaya başladığı görülmektedir. Covid-19’un birinci olarak akciğerlerde ağır bulunan ACE2 reseptörleri ile bedene giriş yaptığı biliniyordu. Bu nedenle birinci odak noktası akciğerler olmuştu. Lakin ACE2 reseptörlerinin ağır bulunduğu öteki bir bölge de tüm kan damarlarının iç yüzeyini adeta teflon bir kaplama üzere saran endotel hücreleridir. Bu hücrelerin de virüs tarafından tutulumu sonucunda yaygın damar hastalığı ortaya çıkabilmektedir.
Covid-19’a bağlı pıhtılaşma olabilir
Günümüzde Covid-19’u ölümcül hale getiren durumun damarlardaki endotel hasarı ve buna bağlı olarak kanda ağır pıhtılaşma olduğu ortaya çıkmıştır. Tedavide pıhtılaşmaya karşı gelen heparin ve türevleri olarak bilinen ilaçların kullanılması hastalığa karşı gayrette faal bir rol oynamaktadır. Bunun sonucunda hastaların tedavisinde damar hasarına bağlı gelişebilecek ölümcül komplikasyonlar en aza indirilebilmektedir. Lakin kimin bu hastalığı daha ağır, kimin daha hafif geçireceği bilinmemektedir. Yapılan araştırmalara göre hipertansiyon, diyabet, kalp damar sistemi hastaları Covid-19’a yakalandıkları vakit hastalığı daha ağır geçirme riski yüksektir. Bu, damar yapılarının endotel hasarına daha da hassas olmasından kaynaklanabilmektedir. Endotel tek sıra hücreden oluşan özel bir dokudur. Kalp damar cerrahisi ameliyatlarında damar dikişi yaparken de endotele dokunmamak için çok hassasiyet ile çalışılmaktadır. Zira yapılan en küçük yanılgı bile damar hasarına sebep olmaktadır. Endotel, tıpkı vakitte akan kan ile damarın duvarını oluşturan kas hücreleri ve yağ katmanının birbirine temasını engellemektedir. Akmakta olan kanın endotel dışındaki katmanlara ilişkin hücreler ile teması kanın pıhtılaşmasına sebep olmaktadır.
Koronavirüsle yüksek iltihaplanma oluyor
Covid-19 ile birlikte “Hiperinflamatuar sendrom” da oluşmaktadır. Yani, olağanın çok üstünde bir iltihaplanma gelişmektedir. Bu durum akciğerde yaygın olarak görüldüğünde hastaya yüksek ölçüde oksijen verilse bile karşılığında o oksijeni alacak bir kanla karşılaşılamadığı için bedene, yani tüm doku ve organlara kâfi oksijen sağlanamamaktadır. İnflamasyonun yani iltihaplanmanın çok artmasıyla birlikte damarlar işlevlerini büsbütün yitirmekte ve dışarıya sıvı sızdırmaya başlamaktadır. Damarın dışına sıvı sızması akciğerde sıvı birikmesine neden olmaktadır. Covid-19’u besbelli semptomlar ile geçiren, nefes darlığı yaşayan hastalarda birinci teşhis konulurken PCR testinin yanı sıra akciğer sineması yahut tomografisi çekilmesinin sebebi de budur.
Kalp kasını tutuyor
Covid-19 virüsünün kalp kası ve etrafındaki hücreleri (Perisitler) tuttuğu bilinmektedir.
Koronavirüs geçiren hastalarda önemli kalp kası hasarı ve damarlarda bozulmalar görülebilmektedir. Yapılan kimi çalışmalarda; hastanın kalbinde rastgele bir klinik sorun olmasa bile yüzde 75 civarında kalp kasının tutulduğu görülmektedir. Bilhassa muhakkak riskleri de olan; koroner arter hastalığı olan insanlarda, artmış damar hasarından ötürü çok kritik olmayan darlıklarda dahi darlığı yaratan plağın apansız patlayabildiği ve kalp damarını tıkayarak krize sebep olabildiği gösterilmiştir.
Kan sulandırıcılar dikkatli kullanılmalı
Covid-19’la birlikte koroner arter hastalığı olan şahısların kan sulandırıcıları kullanmaları önerilmektedir. Aslında bilinen koroner arter hastalarının birçoklarında aspirin yahut diğer kan sulandırıcıların ömür uzunluğu kullanımı önerilmiş olduğundan, hâlihazırda kullanan hastaların devam etmeleri ve doktorlarına Covid olduklarını bildirerek ilave bir teklif konusunda müracaatları önerilir. Kan sulandırıcı kullanımına dikkat etmek gerekmektedir. Kan sulandırıcıların hayat kurtarmasının yanında muhakkak riskleri de vardır; bedende kanamalara neden olabilmektedir. Bu nedenle kan sulandırıcının hekimin önereceği formda kullanılması, şahısların bu tıp ilaçları ölçüsüz almamaları hayati derecede ehemmiyet taşımaktadır.
Toplardamarları da etkiliyor
Atardamar sisteminde olduğu üzere toplardamar sisteminde de benzeri durumlar görülebilmektedir. “Derin ven trombozu” dediğimiz toplardamarda pıhtılaşma ve o pıhtının yerinden kalkarak akciğere pıhtı halinde atması, yani “Pulmoner emboli” denilen hadiselerin de çok daha besbelli arttığı görülmektedir. Bilhassa Covid-19 nedeniyle hastaneye yatan hastalarda derin ven trombozunun 25, pulmoner embolinin de 20 oranında görülebildiği bildirilmiştir. Hastaneye yatan hastalarda kan sulandırıcının bilhassa enjeksiyon halinde kullanılması gerekmektedir.
Bol sıvı tüketilmeli
Vakit içerisinde bilimsel araştırmalar arttıkça, Covid-19’un tesirlerini tanıdıkça, temelde damarlardaki endotel hücrelerinde önemli hasar oluşabildiği görülmektedir. Bununla birlikte bedende yer alan bütün damar sisteminde hasar ve pıhtılaşmanın olduğu ortaya çıkmaktadır. Kâfi su tüketimi damarlarda oluşabilecek pıhtılaşmayı önleyebilmek ismine son derece değerlidir. Sıvı kaybı ile birlikte, kanın kıvamı da yoğunlaşacağından, yavaş akım ve artmış pıhtılaşma riski kalp damar hastalıklarına davetiye çıkarır. Sıvı tüketimi, kanı sulandırır ve muhtemel bir pıhtılaşmanın önüne geçer. Covid-19 virüsüyle uğraş ederken su tüketimi bu noktada ehemmiyet taşır. Bu nedenle koronavirüs hastalığı esnasında ve sonrasında bol su tüketilmesi gerekir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
