Son günlerde meydana gelen orman yangınları ve sel felaketleri, maruz kalan insanlarda ruhsal travmaya yol açma riski taşıyor. Bu çeşit olaylara maruz kalmış olan bireylerin birinci olarak kendisi ve sevdiklerine ziyan gelip gelmediğini denetim ettiklerini belirten uzmanlar, birinci reaksiyondan sonra farklı ruhsal evreler yaşandığını söz ediyor. Uzmanlar, travma habercisi olabileceği için olayın akabinde açlık ve iştahsızlık üzere belirtilerin dikkate alınması gerektiğine dikkat çekerken akut periyotta ruhsal müdahale yapmanın da uygun olmayacağını vurguluyor.
Üsküdar Üniversitesi NP Etiler Tıp Merkezi Uzman Klinik Psikolog Serkan Elçi, apansız ve öngörülemeyecek formda gelişen olayların insan hayatında yol açtığı travma süreçlerine değindi ve değerli tavsiyelerde bulundu.
Travma yaşayan bireyde öfke ve inkar görülebiliyor
Psikolojik travma kavramını ‘yaşama, beden bütünlüğüne, sevdiklerimize ve inanç sistemimize dair tehdit oluşturarak birdenbire gelişen ve kısmen öngörülemeyen, ruhsal olarak hasar bırakan hayat olayları olarak tanımlayan Uzman Klinik Psikolog Serkan Elçi, “Bu tıp olaylara maruz kalmış olan şahıslarda de öfkenin ve inkarın görülmesi mümkün davranışlardır. Geleceğe dair hayalleri ve maksatları geçmiş tecrübelerimize nazaran belirleriz. Ama beklenmedik bir anda gelişen tabiat olayları, tüm hayal ve amaçlarımızı de yanan ormanlar, yıkılan konutlar, sele kapılan eşyalar üzere alıp götürür.” dedi.
Travmalar çocuklarda daha büyük tesir yaratabiliyor
‘İyi şeyler güzellerin, berbat şeyler berbatların başına gelir’ öğretisiyle büyütülen bir toplumda, başımıza gelen bu çeşit makus olayların bilhassa çocukların gözünde oluşturduğu travmanın çok daha büyük olduğunu vurgulayan Elçi, “Olaylarda kendilerinin de bir katkısı olduğu kanısına kapılabilirler. Örneğin ‘annemi üzmeseydim konutumuz yanmayacaktı’ üzere bir algıya kapılması olasıdır. Zira o güzel biri ve başına makûs bir şey geldi. Adil dünya inancı denilen bu sistem üzere tüm toplumsal mitlerin aslında inanç sistemimize bir akın olduğunu söyleyebiliriz. İnanç sistemi dediğimizde yalnızca dini değil, hayatı algılama sistemimiz de devreye giriyor.” diye konuştu.
Kişiler olaylardan sonra farklı evreler yaşıyor
Uzman Klinik Psikolog Serkan Elçi, ‘Yaşanan tabiat olaylarının akabinde ortaya çıkan birinci tesir, kendisi ve sevdiklerinin fizikî bütünlüğüne bir ziyan gelip gelmediğinin denetimidir.’ dedi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“Burada sorun görülmeyen şahıslarda ‘kahramanlık’ periyodu devreye giriyor. Bu periyot de canla başla çalışıldığı, yalnızca kendi toprağı için değil gereksinim duyan herkese yardım elininin uzatıldığı, yükselen hormonal seviyelerle de yorgunluğun hissedilmediği bir periyottur. Akabinde farkındalık periyodu başlar ve aslında yüzleşmede tam bu periyotta gerçekleşiyor. Olayın yaratmış olduğu ruhsal tesir, farkındalık periyodunda açığa çıkıyor. Farkındalık periyodundan yaklaşık 1 ay sonra gelişen çöküş periyodu, ruh sıhhati çalışanlarının etkin rol alması gerektiği bir devirdir. Birtakım bireyler farkındalık periyodunda ruhsal güzel oluşu sağlayıp, ruhsal yaraları sarabiliyorken, birtakım şahısların ise dayanak alarak üstesinden gelmesi mümkün hale geliyor. Bunu yastan çıkma ve hayatı kurma uğraşı takip ediyor. Fakat hatırlatıcı olaylar olunca, örneğin küçük yangın imajları ile karşılaşıldıysa, selden etkilenildiyse yağmur yağması ya da olayın yıldönümleri üzere periyotlarda bireyler düşüşler yaşıyorlar. En son tekrar yapılanma gerçekleşiyor ve bu küme başa çıkanlar diye tanımlanıyor. Lakin herkes travmaya maruz kalmayabiliyor.”
Bedenin verdiği ikazlar dikkate alınmalı
Sel, yangın, zelzele üzere büyük bir toplumu etkileyen afetlere maruz kalmış olan bireylerin sıcağı sıcağına hiçbir ruhsal tepki göstermeyebildiklerini tabir eden Elçi, “Onlara ufak tefek gelen iştahsızlık ve uykusuzluk üzere kimi fizikî belirtilerin ruhsal travmanın habercileri olduğunu söyleyebiliriz. Vücudun vermiş olduğu bu çeşit ikazlar dikkate alınmadığı taktirde, beyin devreye girerek fikir sisteminin de sıhhatsiz çalışmasına neden oluyor. Bazen zımnî olarak geçmişte yaşanmış olan travmatik olaylar kendisini gösterebiliyor. Şuur unutsa da bilinçaltı her şeyi depoluyor ve çağrıştırıcı ufak ikazlarla da kendisini maskeli halde gösterebiliyor. Örneğin son günlerde yaşanan yangın ve sel felaketlerine şahit olan çocuklarda ve gençlerde ilerleyen yıllarda anksiyete dediğimiz tasa bozuklukları yahut muhakkak bir nedene bağlanamayan depresif atakların yaşanması mümkündür.” dedi.
Akut periyotta ruhsal müdahale yapılmamalı
Akut periyotta yani olaya dair tesirlerin ve fizikî yaraların şimdi ortadan kalmadığı devirde ruhsal bir müdahale yapmanın uygun olmadığını vurgulayan Uzman Klinik Psikolog Serkan Elçi, “Fiziksel şartlar uygun hale geldikten sonra, yani herkes çekildikten sonra ruhsal yaranın boyutu açığa çıkacaktır. Toplumsal şuuru yüksek olan bir kültüre sahip olmak büyük zenginliğimizdir. Bu devirde de herkes elinden geldiğince birbirine yardımcı olmak için uğraş içerisindeler. Nasıl ki bir cenazenin akabinde taziye konutları ve çadırları kurulur, orada yad edilir, acılar paylaşılır, bu çeşit afetlerden sonra da yakında olanlar fiziken, uzakta olanlar toplumsal medya üzerinden acıları paylaştıklarını lisana getiriyorlar.” sözlerini kullandı.
Koruyucu faktör kaynakları önemli
Bir kişinin hayatında hami faktör kaynakları ne kadar fazlaysa, travmatik olayları algılamasının bir o kadar hafif seviyede olacağını belirten Elçi, “Kaynaklar bireye yeterli gelen, yaptığında yahut birlikte olduğunda keyif aldığı bireyler, yerler, eşyalar yahut hobi bedeli taşıyan aktivitelerdir. Örneğin deniz kenarına gidip müzik dinleyerek rahatladığını keşfeden bir kişi bu kaynağı faal tutarak yaşamış olduğu stresörlerin seviyesini daha aşağıda tutacaktır. Ailesinden sohbet etmeyi sevdiği yahut birlikte hoş vakit geçirdiği arkadaşlarıyla sevdikleri bir şeyleri yapıyor olmak, tekrar birebir formda travmanın tesirini daha da azaltacaktır. Ancak bu cins kaynaklar olaydan çabucak sonra çıkarılamaz, geçmişte var olan ve düzgün geldiğini bildiğimiz davranışlarla devam edilebilir.” diye konuştu.
Topluluk halinde vakit geçirmek daha doğru
Bir öbür değerli noktanın yalnız kalmaktan çok topluluk halinde vakit geçirmek olduğunu belirten Uzman Klinik Psikolog Serkan Elçi kelamlarını şöyle tamamladı: “Çünkü bu acı kişisel değil, bir köyü yahut bir kentin tamamını etkiledi. Birebir acıyı yaşayan beşerlerle bir ortada olmak, olaylar anında hissettikleri endişeyi, üzüntüyü, kaygıyı ve öfkeyi paylaşmaları ruhsal açıdan tekrar hami bir faktör olacaktır.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
