Solunum Derneği TÜSAD’ın uzman doktorları Dünya Uyku Günü nedeniyle, hepimizi yakından ilgilendiren değerli hatırlatmalarda bulundular. Prof. Dr. Oğuz Köktürk, her 4 şahıstan birinde uyku bozukluğu görüldüğünü belirtirken, Doç. Dr. Dr.Sema Saraç, son bir yılda uyku müddetlerinin kısalıp saatlerin kaydığına dikkat çekti. Prof. Dr. Hilal Ermiş ise uyku apnesi sorunu olanların COVID-19 konusunda çok daha dikkatli olması gerektiğini lisana getirdi.
Bağışıklık sistemi açısından çok değerli olmasına rağmen COVID-19 pandemisi ile bozulan uyku nizamlarımız günümüzde değerli bir sorun oluştuyor. Türkiye Teneffüs Araştırmaları Derneği (TÜSAD) Uyku Bozuklukları Çalışma Kümesi, bu yıl 19 Mart’a gelen Dünya Uyku Günü nedeniyle kıymetli hatırlatmalar yaparken, dikkat edilmesi gereken kuralları da paylaştı.
TÜSAD Uyku Bozuklukları Çalışma Kümesi Lideri Prof. Dr. Oğuz Köktürk, “kıymeti, kaybedildiği vakit anlaşılan” uykunun, pandemi nedeniyle kıymetinin daha da anlaşıldığını vurguladı. Köktürk, “COVID-19 enfeksiyonu üzerine melatonin hormonunun olumlu tesirlerinin anlaşılmasıyla, nizamlı uykunun kardiyometabolik hastalıklardan korunmanın yanı sıra, enfeksiyonların denetim altına alınması ismine da insan sıhhati üzerine ne kadar değerli olduğu bir kere daha anlaşıldı. Sistemli uyku vücut sıhhatinin yanı sıra güçlü bir hafıza için de gerekli” dedi.
4 ŞAHISTAN BİRİ BU SORUNU YAŞIYOR
COVID-19 pandemisinin yalnızca fizikî değil tıpkı vakitte uyku sıhhatini da etkilediğine dikkat çeken Köktürk, şunları söyledi: “İş ve eğitim hayatının konuttan sürdürülmesi çocuktan erişkine, uykuya ayrılan vakit diliminde değişikliklere neden oldu. Erişkinlerde gece geç saatlere kadar süren toplantılar, çocuklar ve gençlerde eğitim emeliyle kullanılan tablet, akıllı telefon yahut bilgisayarların birebir vakitte toplumsallaşma ve dijital oyunlar için yaygın kullanımı, uyku müddeti ve kalitesinde olumsuz sonuçlara yol açtı. Bu durum her 4 bireyden birinde bir uyku bozukluğunun görülmesine neden oldu. Uykuya dalma ve uykuyu sürdürmede zahmetler, çok ahenge isteği, uyku-uyanıklık ritmindeki bozukluklar, pandeminin başlamasıyla en sık görülen uyku bozuklukları haline geldi.”
DİYABETTEN OBEZİTEYE KADAR TETİKLİYOR
Köktürk, dünyanın kendi ekseni etrafındaki 24 saatlik seyahati sonucunda ortaya çıkan sirkadiyen ritmin (biyolojik saat) bozulmasının tip 2 diyabet, kalp hastalıkları, hipertansiyon, metabolik sendrom ve kanser üzere hastalık risklerinin artmasına neden olduğunu belirtti. “Sirkadiyen ritmin bozulması tıpkı vakitte obezite gelişimine de yol açıyor. Besin seçimi ve güç istikrarının etkilenmesi ile kilo idaresi üzerinde de olumsuz değişikliklere neden oluyor” diyen Köktürk, tertipli uykunun güçlü bir hafıza için de gerekli olduğunu kaydetti.
SON BİR YILDA UYKU SAATLERİ KAYDI
TÜSAD Uyku Bozuklukları Çalışma Kümesi Yürütme Konseyi Üyesi Doç. Dr.Sema Saraç da, değişen uyku sistemimize ait şunları söyledi: “Pandemi devrinde, toplumsal izolasyon nedeni ile meskende daha uzun mühlet vakit geçirmeye başlandı, konuttan çalışma nizamı, pandemiye bağlı dert, telaş, hüzün üzere nedenlerle uyku müddetleri kısaldı, uyku saatleri kaydı. Beşerler daha geç yatıp daha geç kalkmaya başladı. Spor, konser, arkadaşlarla, akrabalarla vakit geçirme üzere aktifliklerin yerini daha çok bilgisayar, akıllı telefon üzere teknolojik aletler aldı. Bu aletlerin yaydığı mavi ışık beyin tarafından gün ışığı olarak bedellendiriliyor. Sirkadiyen ritimde bozulmalar birçok biyolojik ve işlevsel kayıplara yol açıyor. Halbuki immün sistem için gerekli birçok mediyatörün bedende üretilmesi, depolanması, salgılanmasının kendine mahsus saatleri var. Bu durum uyku-uyanıklık döngüsünden gece gündüz durumundan etkilenir. Sirkadiyen ritimde bozulmalar pandemi periyodu için çok kıymetli olan immun sistemde birtakım eksikliklere, yetersizliklere yol açıyor. İmmün sistemlerin kâfi olması virüsle tam ve vaktinde gayret için çok gerekli. Bu bahiste en kıymetli dayanaklardan biri, sistemli ritmik, kâfi uykudur.”
UYKU APNESİ OLAN DAHA DA DİKKATLİ OLMALI
Uyku apne sendromunun uyku boyunca soluğun en az 10 saniye kesilmesi ve bu durumun gece boyunca tekrarlaması sonucu gelişen bir hastalık olduğunu hatırlatan TÜSAD Uyku Bozuklukları Çalışma Kümesi Yürütme Konseyi Üyesi Prof. Dr. Hilal Ermiş, şu bilgileri verdi: “Çoğumuzun aklına uyku sırasında gelişen bir hastalığın COVID-19 ile ne ilgisi olabilir üzere bir soru gelse de, pandemi sürecinde elde edilen datalar uyku apne sendromunun COVID-19 enfeksiyonusırasında ortaya çıkan teneffüs yetmezliği ve akciğer enfeksiyonunu şiddetlendirdiği yahut kötüleştirdiği görüldü. Uyku apneli hastalarda gece boyunca apneye bağlı olarak kanda oksijen düşüklüğü meydana geliyor. Bu düşme sonucu gelişen birtakım sistemler koronavirüsün akciğere giriş yeri olan ACE reseptörlerinin artmasına neden olur. Bu durum şimdi teşhis konmamış ya da tanısı olup tedavi olmayan hastalarda hastalığın makûs seyretmesine neden olabiliyor. Tekrar bu tekrarlayan oksijen düşüklüğü hastalarda ritm bozukluğu ve ani ölümlere de sebep olabiliyor.”
“COVID-19 hayatımızın bir kesimi ve tahminen birkaç yıl daha bizimle. Tüm hastalıklar üzere uyku apne sendromunun da pandemi sürecine adapte edilerek yönetilmesi gerekiyor” diyen Ermiş, şu ikazları da yaptı: “Uyku apne sendromu yetersiz teşhis ve tedavi edilirse hastalık ile bağlantılı belirtilerinin birden fazla ekseriyetle öbür nedenlere atfedilir ve uyku apneli birçok kişi buna sahip olduklarını fark etmez. Bu üzere durumların önüne geçebilmek için gece horlayan, gündüz çok uyku hali olan, şahitli apnesi olan, uykudan yorgun uyanan, dikkat eksikliği, unutkanlık üzere şikayetleri olan bireylerin pandemi kurallarına uygun formda bir uyku doktoruna başvurmaları ehemmiyet taşıyor.”
TÜSAD Uyku Bozuklukları Çalışma Grubu’ndan
SAĞLIKLI UYKU İÇİN 10 ALTIN KURAL
- Uyku ve uyanıklık saatlerinizi evvelden belirleyin ve uygulayın.
- Gün içinde uyumak zorunda kalırsanız 45 dakikayı geçmemesine ihtimam gösterin.
- Uyku saatinize 4 saatten kısa müddet kalmış iken alkol almayın, sigara kullanmayın.
- Uyku saatinize 6 saatten kısa müddet kalmışken kafeinli içecekler içmeyin, birebir vakitte ahenge saatinize yakın kahve, çay, çikolata ve sodadan uzak durun.
- Uyuma saatinize yakın ağır baharatlı, şekerli besinlerden uzak durun. Açlığınızı bastırmak için hafif şeyler atıştırın.
- Uyuma saatinize yakın ağır antrenmanlardan sakının.
- Rahat yataklar tercih edin.
- Yatak odanızın ısısı uyku için ülkü derecede olsun ve yatak odanızı âlâ havalandırın.
- Yatak odanızı ses, gürültü ve aydınlatmadan uzak tutun.
- Yatak odanızı yalnızca uyumak için kullanın.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
