Enerji ve Pak Hava Araştırma Merkezi‘ndeki (CREA, Centre for Research on Energy and Clean Air) analistler tarafından gerçekleştirilen yeni bir araştırma, 2020 yılında Avrupa’da fosil yakıt kullanımındaki düşüş nedeniyle hava kirliliğine bağlı 38.000 ölümün önlendiğini ortaya koydu. Rapor, fosil yakıt kullanımındaki düşüşün, salgın nedeniyle gerçekleşen kısıtlamalar ve süregelen güç dönüşümünden kaynaklandığını gösteriyor.
Rapor, COVID-19 ile çaba kapsamında uygulanan kısıtlamalar ve yenilenebilir güçteki artışın 2020 yılında Avrupa’da fosil yakıt kullanım oranlarında büyük ölçekli düşüşe neden olduğunu ortaya koyuyor. Bu düşüş, ortalama nitrojen dioksit (NO2) kirliliği düzeyinde yaklaşık 14, ortalama partikül husus kirliliği düzeyinde 7, ozon düzeyinde 4’lük azalma manasına geliyor. Bu durumun, Avrupa Birliği’nde hava kirliliğinden kaynaklanan 37.813 vefatı (95 inanç aralığı: 31.894-44.226) engellediği kestirim ediliyor.
Önüne geçilen öbür sıhhat tesirleri ortasında 10 milyonu aşkın işgünü kaybının, çocuklarda 17.000 daha az yeni astım vakasının, astım atağı nedeniyle 29.000 defa acil servis girişinin ve 4700 erken doğumun önlenmesi de yer alıyor. Kronik hava kirliliğine maruziyet ile bağlı olan bu sıhhat tesirlerinin önümüzdeki periyotta gecikmeyle de olsa yeniden gerçekleşeceği öngörülüyor.
Araştırmada Türkiye de var
Araştırmacılar, bu olumsuz sıhhat tesirlerinin en çok Almanya, Polonya, İtalya ve İngiltere’de önlendiğini, kent ölçeğinde en faal performansın Paris, Roma, Zagreb, Atina, Lizbon ve Varşova’da gerçekleştiğini ortaya koyuyor. Raporun sonuçlarına nazaran, Türkiye’de ise 2020 yılında, Covid-19 krizine bağlı olarak fosil yakıt kullanımının ve hasebiyle hava kirliliğinin azalması sonucunda 376 erken mevt önlenmiş durumda. Türkiye, önlenen erken mevt sayılarında araştırmada incelenen 37 ülke ortasında 20.sırada. Alınan tedbirler sonucunda en fazla vefatın engellendiği ülkeler ise 5.546 ile Almanya ve 4.706 ile Polonya.
AB ölçeğinde, toplam elektrik üretiminde yenilenebilir güç, üretimin 37’sini sağlayan fosil yakıtları birinci sefer geçerek 38’lik hisseye ulaştı. Avrupa’da kömürün hissesi 2020 yılında 2019’a kıyasla 20 azaldı. Birebir vakitte ulaşım dalındaki petrol talebi 2020 yılının Ocak ve Kasım ayları ortasında 13 düşüş gösterdi. Kömür ve petrol kullanımı, NO2 kirliliğinin ana kaynakları olmasının yanı sıra Avrupa’daki partikül husus kirliliğinin temel nedenini oluşturuyor.
Türkiye’de ise kirliliğinin ana kaynakları ortasında 30 yılı aşkın müddettir çalışan ve ekonomik ömrünü doldurmuş, fakat etraf yatırımlarını hala tamamlamamış kömürlü termik santraller yer alıyor. Tanınan muafiyetler, süreksiz müsaadeler ve ek mühletler sayesinde Çanakkale, Kütahya, Manisa, Muğla, Zonguldak, Kahramanmaraş, Sivas ve Muğla vilayetleri başta olmak üzere Türkiye’nin pek çok yerindeki termik santraller havayı kirletmeye devam ediyor. Türkiye’de her gün 13 kişinin ölmesine sebep olan bu santrallere karşı bahsi geçen vilayetlerdeki etraf kuruluşları tarafından muafiyetlerin uzatılmaması için 2019 yılında başlatılan ve 105 bin şahsa ulaşan imza kampanyası, santraller hala etraf yatırımlarını tamamlamadığı için devam ediyor. Türkiye’deki kömürlü termik santrallerin; kimsenin istihdam sorunu yaşamayacağı adil bir geçiş planı ile emekli edilmesi ve gerekli yatırımlarını yapmadan çalışmalarına müsaade verilmemesi daveti yapıyoruz.
Temiz Hava Hakkı Platformu Koordinatörü Buket Atlı, “COVID-19 pandemisi sürecinde, uzun müddet kirli hava soluyan bireylerde oluşan kronik hastalıkların enfeksiyonlara yer hazırlayarak ne kadar büyük bir sıhhat tehditi oluşturduğunu bir defa daha yakından gördük. Yaptığımız hesaplamalara nazaran, Türkiye’de hava kirliliği 2017 yılından beri trafik kazalarının en az 6 katı kadar can aldı. Kara Rapor çalışmamız da, Türkiye’de Avrupa’ya misal formda 2020’nin birinci altı ayında hava kirliliğinin azaldığını gösterdi. Ocak 2020’de kapanan kömürlü termik santraller ve karantina nedeniyle azalan trafik sebebiyle birtakım vilayetlerde hava kalitesi düzgünleşmiş olsa da, kâfi yapısal tedbirler alınmadığı için kirlilik Haziran prestijiyle tekrar artmaya başladı. Süreksiz müsaadeler ve ek mühletlerle etraf ve halk sıhhati için yatırımlarını tamamlamadan tekrar açılan santraller hala çalışıyor. 2020’deki üzere uygunlaşan bir hava kalitesi görmek istiyorsak, etraf yatırımlarını tamamlamadan faaliyet gösteren santralleri durdurarak işe başlayabiliriz.”
Greenpeace Akdeniz İklim ve Güç Proje Sorumlusu Gökhan Ersoy, “Salgına karşı alınan tedbirlerle birlikte dünyanın pek çok bölgesinde hava kirliliğine dair yalancı bir bahar yaşadık. Konutlara kapanmamız, hava kirliliğinde kısa müddetli bir azalmaya neden oldu ancak bu demek değil ki hepimiz pak bir nefes aldık. İstanbul’da partikül husus kirliliği ile özdeşleşen ilçeler ile Muğla, Manisa, Zonguldak üzere kömürlü termik santrallere konut sahipliği yapan bölgelerde, günlük limit aşımları ve buna bağlı hava kirliliği salgının birinci gününden beri hiç sürat kesmedi. Rapordaki bilgiler de aslında bunun bir delili. Türkiye’ye dair partikül husus (PM10) düzeylerinde, görüldüğü üzere pandemide de radikal bir değişim yok. Pak hava için tahlil meskenlere kapanmak değil. Pak hava için hava kalitesi ile ilgili yönetmelikler vakit kaybetmeden güçlendirilmeli, kamu kurumları da bu düzenlemelerle tanımlanan sorumlulukları çerçevesinde kirletici kaynaklara yönelik somut adımlar atmalı. Buna da ince partikül unsur (PM2.5)’a bir limit kıymet belirleyerek başlamalıyız. Hava kirliliği bir halk sıhhati problemidir. Pak hava ve daha sağlıklı bir ömür hepimizin en doğal hakkı.”
Dünya Sıhhat Örgütü Etraf, İklim Değişikliği ve Sıhhat Kısmı Yöneticisi Dr. Maria Neira, “İklim değişikliğiyle gayrete liderlik etmek, geleceğe yönelik belirsizliğini koruyan maksatlar ortaya koymayı değil, bugün insanların hayatının kurtarılması manasına geliyor. Kirli fosil yakıtlardan uzaklaşmak günümüzde sıhhat ve iktisat açısından kısa vadede büyük ölçekli yararlar getiriyor. Bu durum birebir vakitte gelecekte oluşabilecek krizlere yönelik savunmasızlığımızı azaltıyor. Halk sıhhati açısından bakıldığında, salgından kurtulmak için muhtaçlığımız olan şey bu,” diyor.
İngiliz Tıbbi Araştırma Kurulu Klinik İmmünofarmakoloji Profesörü ve Southampton Üniversitesi Tıp kısmında Fahri Danışman Tabip Prof. Stephen Holgate, “Kimse 2020’de yaşananların tekrarlanmasını istemiyor. Bu durum, ölümcül olan hava kirliliği meselesiyle çaba etmenin insanların ömürlerinde gerçek manada fark yarattığını gösteriyor. Havanın daha pak olması, konutta yahut okulda zehirli hava soluyan çocuk sayısının azalması manasına geliyor. Bu durum tıpkı vakitte iklim değişikliğini ele almamıza yardımcı oluyor. Bu rapor, havamızı temizleme konusunda atacağımız gözü pek adımların, hayatını kurtaracağımız insan sayısında artışla sonuçlanacağına dair bir diğer delil niteliği taşıyor,” diyor.
Enerji ve Pak Hava Araştırma Merkezi Baş Analisti Lauri Myllyvirta “2020 yılında fosil yakıt tüketimindeki keskin düşüş sırasında, Avrupa Birliği ve İngiltere’nin hava kirliliğinde rekor düzeyde düşüş yaşandı. İktisatların tekrar açılmasını ve COVID-19 kısıtlamalarını sonlandırmayı ne kadar erken hayata geçirebilirsek o kadar düzgün. Lakin, güç ve ulaşım sistemlerimizin büyük kısmının kaynağının hala fosil yakıtlar olması; hayat olağana döndükçe, kirlilik düzeylerinin de olağana dönmesini gerektiriyor. Pak güç ve ulaşım sistemlerinin inşası, seyahat ve günlük hayat kısıtlamaları olmadığı durumda dahi kirlilikte daha da büyük ölçekli düşüşün gerçekleşeceği manasına geliyor,” diyor.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
