21.yy’da süratle büyüyüp gelişen dünyamızda ebeveynlerin en büyük korkularından biri de çocuklarında var olan yetenekleri vaktinde keşfedebilmek ve bu yetenekler doğrultusunda çocuğunun gelişimine katkı sağlayacak teknikler konusunda bilgi sahibi olmaktır. Aileler çocuklarının var olan en yüksek potansiyellerine ulaşmasını ve kendilerini gerçekleştirmesini isterler. BÜMED MEÇ Okulları Sınıf Öğretmeni Sayın Merve Hande Kasa’ya nazaran bu süreç için; ailelere ve öğretmenlere, uygun bir gözlemci olmanın yanında, hayat seyahatine eşlik ettiğimiz çocukların bulundukları devir, sahip olduğu zekâ cinsleri ve bilişsel seviyedeki gelişimleri hakkında daha çok bilgi sahibi olmak düşüyor.
Yetenek çocuğun doğumu ile başlayan bir süreçtir;
Yetenek sözünün kelamlık manası, bir kimsenin bir şeyi manaya, yapabilme ya da bir etkiyi alabilme yeterliliği, gücüdür. Buradan yola çıkarak yeteneklerin keşfi aslında çocuğun doğumu itibariyle başlar diyebiliriz. Bunu diyebilmenin yanında, her çocuğun yeteneği aşikâr bir yaş aralığında ortaya çıkar ve bir yeteneği varsa bu aralıkta çabucak keşfedebiliriz demek gerçek olmayacaktır. Çocukların gelişiminde farklı kritik periyotlar vardır. Bu periyotlara nazaran anlayabilme, yapabilme ve bir etkiyi hayatımıza alabilme yeterliliğimiz değişecektir. Piaget’e nazaran bu periyotlar; Duyusal Motor Periyodu (0-2 yaş), Süreç Öncesi Devir (2-7 yaş), Sembolik Periyot (2-4 yaş), Sezgisel Devir (4-7 yaş), Somut Süreçler Periyodu (7-12 yaş), Soyut Süreçler Devri (12 yaş üzeri). Çocukların gelişim periyotlarından bahsetmenin ve bu devirlerin özellikleri hakkında bilgi sahibi olmanın yeteneklerin keşfinde büyük bir değeri vardır. Zira her çocuk özel ve biriciktir. Yeteneklerinin bulunduğu alan çocuğumuzun farklı bir gelişim devrinde açığa çıkabilir.
“Çocuğumuz bazen bulunduğu gelişim periyoduna ilişkin maharetleri olağan bir düzeyde yerine getirebilirken bazen yaşıtlarından daha ileride gelişim özellikleri gösterebilir” diyor Sayın Merve Hande Kasa. Burada ebeveynlerin dikkat etmesi gereken bir öteki nokta da, çocuk bu davranışları içselleştirerek mi gerçekleştiriyor yoksa etrafında sevdiği birilerini taklit mi ediyor? Örneğin; ailede müzik alanında yetenekli bireyler olabilir. Çocuğumuz bu şahsa duyduğu hayranlık sebebiyle onu taklit etmeye başlayabilir. Bu durum her ne kadar ebeveyni heyecanlandırsa da dikkatli bir gözlemci olup bu davranışın çocuğumuzun kendi akışında gerçekleşip gerçekleşmediğini uygun gözlemlememiz gerekir.
Çocuklarımızın gelişim devirleri bizlere yeteneklerinin hangi yaşlarda ortaya çıkabileceğine dair ipucu verirken sahip olduğu zekâ tiplerini fark etmek ise keşfetmemizde bize yardımcı olacaktır. Zekâmızın kendisi göstereceği birden fazla alan vardır. Bunlar; sözel- dilsel, mantıksal-matematiksel, görsel-uzaysal, müziksel-ritim, bedensel- kinestetik, içsel, toplumsal, tabiat üzere birçok alanı kapsamaktadır. Bu zekâ çeşitlerinden her birine aşikâr oranda sahip olunabilir. Ancak çocuğumuz bir ya da birden fazla zekâ alanında daha yetenekli olabilir. Bunun için ufak ipuçlarını fark ettiğimizde çocuklarımızın yeteneklerini ortaya çıkarabileceği alanlar yaratmak gerekmektedir. Örneğin; çocuğumuzun bedensel-kinestetik yeteneğinin daha bariz olduğunu gözlemledik. Çocuğumuzun bu yeteneğini gösterebileceği, ilgisinin olup olmadığını anlayabileceğimiz kurs yahut etkinliklere iştirakini sağlayarak bu alanda yeteneği varsa daha hakikat ve net bir biçimde saptayabiliriz. Bu aktiflik ve kurslara iştirakini sağlamak, çocuğumuzda var olan bu yeteneğin hangi alanda çocuğumuzun da ilgisi doğrultusunda kendisini göstereceğini fark etmemizi sağlar. Nihayetinde bedensel-kinestetik yetenek kendisini dans alanında da gösterebilir farklı bir spor branşında da. Burada bakılacak nokta çocuğumuzun ilgisinin de bulunması olacaktır.
Çocuğun tercih ettiği oyun ve oyuncaklar da birer ipucu kaynağı;
Sayın Merve Hande Kasa’ya nazaran; keşfetme basamağında çocuğumuzun tercih ettiği oyun ve oyuncaklardan da yararlanabiliriz. Çocuğumuza aldığımız oyuncakları seçerken müşahedelerimiz sonucunda ilgisinin ve yeteneğinin açığa çıkabileceği oyuncakları tercih etmek bize daha çok fikir verecektir. Vakit zaman kurduğu oyunlara katılmak oyunda üstlendiği rolleri fark etmemizi ve bu rollerde sergilediği yeteneklerini daha yakından görmemizi sağlayacaktır. Mesken ortamı dışında okulunda bulunan kulüplere iştirak sağlaması da çocuğun kendi yeteneği ve ilgisini keşfetmesinde yardımcı olacak adımlardan biridir. Çocuğumuz bu kulüplere iştirak sağladığında dersine giren branş öğretmenleri de bu sürece ve çocuğun ilgi yeteneğine yakından şahit olup aileye bu bahiste yol gösterici olacaklardır.
Tüm bu yeteneklerin açığa çıkması ve fark edilmesi yalnızca ebeveynlerin müşahedesi ile mümkün değildir. Bu noktada çocuğumuzun okulunda derslerine katılan sınıf ve branş öğretmenlerinden ya da alanında uzman bireylerden takviye almak daha hakikat adımlar atmamızı sağlayacaktır. Burada aile ve öğretmenlerin, uzman bireylerin iş birliği içerisinde hareket etmesi çocuğun potansiyelini açığa çıkarma konusunda yararlı olacaktır. Bu noktada ise ailenin ve ilgili şahısların çocuğa çok vazife ve mana yüklememesi, muvaffakiyet ve kendisini gösterme konusunda ısrarcı bir tavır sergilememesi epeyce değerlidir. Bu cins istek ve beklentiler çocukta korku ve gerilime yol açabilir. Bunun sonucunda ise var olan yeteneğine karşı olan ilgisi sönebilir ve bu durum memnunluktan çok gerilim yaratır.
Bu süreç aileler için her ne kadar değerli de olsa süreç içerisinde sakin tutumları korumak, çocuk üzerinde beklenti ve baskı oluşturmamak, çocuğumuzun hayat akışında ona rehberlik etmek ve bu süreci onun için daha manalı hale getirmeye sağlayıcı bir rol üstlenmek gerekir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
