VakıfBank Kültür Yayınları, ödüllü edebiyat tarihçisi ve eleştirmeni Abdelfattah Kilito’nun kaleme aldığı “Araplar ve Öykü Anlatma Sanatı – Tuhaf Bir Âşinâlık” isimli kitabı yayımlıyor. Yapıtta, Arap dünyasının birçok klasik anlatısı günümüz dünyasından eleştirel bir bakış açısıyla tekrar ele alınıyor.
VakıfBank Kültür Yayınları’nın (VBKY) okurla buluşturduğu “Araplar ve Öykü Anlatma Sanatı – Tuhaf Bir Âşinâlık”Türkçe’de birinci sefer yayımlanıyor. Arap edebiyatı üzerinden nitelikli çalışmalarıyla tanınan Fas doğumlu romancı, denemeci ve eleştirmen Abdelfattah Kilito, Binbir Gece Masalları, ismini dürüstlüğün simgesi Kelîle ve palavranın simgesi Dimne’den alan Kelîle ve Dimne masalı ile Kitâbü’l-Buhalâ (Cimriler Kitabı) üzere anlatı sanatında kıymetli bir yeri olan ve çoklukla tenkide açık olmayan kültürel hazinelere taze bir bakış açısı getiriyor.
Yazarın bir eleştirmen olarak yaratıcılığını ve hamasetini sergileme fırsatı bulduğu yapıtta, kendilerini şiirin ustası olarak gören Arapların dünyanın en uygun kıssa anlatıcıları mertebesine nasıl yükseldiğine ışık tutuluyor. Eski anlatıların derlenmesi, yine yorumlanması ve onlara yine paha kazandırılmasıyla birlikte Avrupa yazınının da ayrılmaz bir modülü haline geldiğini söyleyen Abdelfattah Kilito, “Genel olarak Arap öyküleri ortasında rastgele bir Avrupa yapıtına yakın bulunanlar kayırılır ve öne çıkarılır. Bu türlü bir benzerlik gösteremeyen yapıtlarsa prestij görmez ve akıl almaz bir yalnızlığa terk edilir. Anlatı sanatının doruğunda bir eser olmasına rağmen, bir Molière’in L’Avare’i (Cimri), bir Balzac’ın Eugénie Grandet’siyle bağdaştırılamadığından birebir bahta mahkûm olur. Öte yandan, Avrupa edebiyatına bariz bir biçimde az çok tesir etmiş eserler ünlenir ve göklere çıkarılır. Tıpkı, La Fontaine Masalları’yla ilişkilendirilen Kelîle ve Dimne’de, pikaresk romanlarla bağdaştırılan Hemedânî’nin ve Harîrî’nin Makāmât’larında, İlahi Komedya’ya benzetilen Maarrî’nin Risâletü’l-gufrân’ında, Robinson Crusoe’nun atası kabul edilen İbn Tufeyl’in Hay b. Yakzân’ında, De l’amour’un (Aşk Üzerine) öncülü sayılan İbn Hazm’ın Tavku’l-hamâme’sinde (Güvercin Gerdanlığı) olduğu üzere…” kelamlarıyla eserler ortasındaki bu seçici yaklaşıma dikkat çekiyor.
“Binbir Gece Masalları’nı ayrıcalıklı kılan neydi?”, “Kelîle ve Dimne nasıl okunmalı?”, “Bir kahraman olarak Cimri nasıl bir portre çiziyor?”, “İtalyanlar’ın en büyük şairlerinden Dante Alighieri’nin Arap kültürüne olan ilgisi yapıtlarına nasıl yansıdı?” üzere sorulara karşılıkların aradığı kitapta, Kilito ahlaki ideolojinin gelişiminde anlatının oynadığı kilit rolü göstermeye çalışıyor. Büyük Fas Mükafatı, Fransız Akademi Mükafatı ile Sultan Kuveys Mükafatı Tenkit ve Edebiyat Çalışmaları Ödülü’ne layık görülen Abdelfattah Kilito, Arap anlatı edebiyatına dair okurlara yeni bir pencere açarken, edebi metinler üzerinde tekrar düşünmeye davet ediyor.
Abdelfattah Kilito kimdir?
1945 yılında Fas’ın Rabat kentinde doğan Abdelfattah Kilito, Rabat Üniversitesi Edebiyat Fakültesi mezunudur. Doktorasını 1982 yılında Sorbonne’da Hemedânî ve Harîrî üzerine yazdığı tezle tamamlamıştır. 1968’den beri Rabat’taki V. Muhammed Üniversitesi’nde ders veren Kilito; Bordeaux, Sorbonne, Princeton ve Harvard Üniversiteleri ile Collège de France üzere birçok Avrupa ve Amerikan üniversitesinde konuk profesörlük yapmıştır. Arap klasiklerinden Abel Gance sinemalarına, Donna Leon’un dedektiflerinden çizgi romanlara kadar geniş bir yelpazede yazılar kaleme alan Kilito’nun Fransız işgali altındaki Fas’ta yetişen bir gencin portresini çizdiği La querelle des images (Suretlerin Münakaşası) isimli bir öykü kitabı da bulunmaktadır. Arapça ve Fransızca yazan Kilito’nun yapıtları şu biçimdedir: Araplar ve Öykü Anlatma Sanatı, Âdem’in Lisanı, Dilimi Konuşmayacaksın, Göz ve İğne: “Binbir Gece Masalları” Üzerine Denemeler. Poétique ve Studia Islamica mecmualarına de yazılar yazan Kilito 1989’da Fas Büyük Ödülü’ne, 1996’da Atlas Mükafatı ile Fransız Akademi Ödülü’ne ve 2006’da Sultan Kuveys Ödülü’ne layık görülmüştür.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
