Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin sıralandığı Fortune 500 Türkiye Araştırması’na nazaran, şirketlerin 2020 yılı net satışları bir evvelki yıla nazaran yüzde 6,3 artarak 1.9 trilyon TL’ye yükseldi. Bu durum Fortune 500 Türkiye Araştırması’nda son 10 yılda görülen en düşük büyüme oranı olurken, son yıllarla kıyaslandığında da büyümenin değerli oranda sürat kestiği görülüyor. Şirketlerin 2020 yılı net kârı bir evvelki yıla nazaran yüzde 15 düşerken, çalışan sayısı da 2015 yılından bu yana birinci sefer azaldı.
Enerji Piyasaları İşletme A.Ş, uzun yıllardır Fortune 500 Türkiye’nin bir numarası olan TÜPRAŞ’tan tepeyi aldı.
Fortune Türkiye ve CRIF Türkiye’nin 2008 yılından bu yana birlikte gerçekleştirdiği ve Türkiye’nin en büyük 500 şirketinin listelendiği ‘Fortune 500 Türkiye-2020 Araştırması’nın sonuçları açıklandı. Fortune Mecmuası Yayın Direktörü Şule Laleli, Fortune 500 Türkiye Editörü ErsanTaylan ve CRIF Analitik Ünite Müdürü Yavuz Arsoy’un iştirakiyle düzenlenen basın toplantısında sonuçlar kamuoyu ile paylaşıldı. Fortune 500 Türkiye-2020 listesinde yer alan şirketlerin net satışları bir evvelki yıla nazaran yüzde 6,3 oranında artarak 1 trilyon 939 milyar TL’ye yükseldi. 2018 yılında yüzde 31,8, 2019 yılında yüzde 14,9 artış göz önünde bulundurulduğunda 2020 yılında şirketlerin net satış gelirlerindeki artışın değerli oranda sürat kestiği görülüyor. Ayrıyeten 2020, Fortune 500 Türkiye şirketlerinin son 10 yılda büyüme manasında en düşük performansı gösterdikleri yıl oldu. ÜFE ile arındırıldığında ise net satışların gerçek olarak yüzde 15,1 oranında düştüğü görülüyor.Fortune 500 Türkiye-2020 Araştırması, bu manada küresel salgın nedeniyle tarihte gibisi görülmeyen belirsizlik ve arz-talepte yaşanan şokların, şirketler ekosisteminde yarattığı olumsuzluğu net olarak ortaya koyuyor.
Zirvenin yeni sahibi EPİAŞ
Bu yıl 14’üncüsü açıklanan, finansal kurumlar ve holding dışındaki tüm kesimleri kapsayan Fortune 500 Türkiye-2020 listesinde en değerli değişim tepede yaşandı. Enerji Piyasaları İşletmesi A.Ş (EPİAŞ), uzun yıllardır Fortune 500 Türkiye’nin bir numarası olan TÜPRAŞ’ı geçerek, doruğun yeni sahibi oldu. 2020 yılında net satış gelirlerini bir evvelki yıla nazaran yüzde 20,3 artırarak 105.8 milyar liraya çıkaran EPİAŞ, açık orta Fortune Türkiye 500 sıralamasının birincisi oldu. EPİAŞ’ın Fortune 500’de yer alan şirketlerin toplam net satış gelirlerinden aldığı hisse ise yüzde 5,5 oldu. Net satış gelirleri itibariyle doruğa çıkan EPİAŞ, 78.5 milyon TL Faiz ve Vergi Öncesi Kâr (FVÖK) ile kâr sıralamasında listede lakin 316’ıncı sırada yer alabildi. Petrol fiyatlarında yaşanan düşüşün ve talepte meydana gelen azalışın sonucu üretimdeki daralmanın tesiriyle 2020 yılında bir evvelki yıla nazaran net satış gelirleri yüzde 29,4 oranında düşerek 63.2 milyar lira olan TÜPRAŞ, Fortune 500 Türkiye-2020 listesinde ikinciliğe geriledi. 2020 yılında net satış gelirini bir evvelki yıla nazaran yüzde 38 artırarak 55.5 milyar liraya çıkaran BİM, uzun yıllardır sürdürdüğü istikrarlı büyümeyle Türkiye’nin en büyük 3’üncü şirketi olmayı başardı. 2020 yılında bir evvelki yıla nazaran yüksek oranlı büyümenin yaşandığı otomotiv dalının önde gelen şirketlerinden Ford Otomotiv, bir evvelki yıla nazaran net satış gelirlerini yüzde 26,1 oranında artışla 49.5 milyar TL’ye çıkararak Fortune 500 Türkiye listesinde 4’üncülüğe yükseldi. Pandemi nedeniyle global manada yaşanan seyahat kısıtlamalarından olumsuz etkilenen Türk Hava Yolları’nın, 2020 yılında net satış gelirleri, bir evvelki yıla nazaran yüzde 38,2 oranında düştü. 46.5 milyar net satış geliri ile Türk Hava Yolları, Fortune 500 Türkiye-2020 sıralamasında, bir evvelki yıla nazaran iki basamak düşerek 5’inciliğe geriledi. Net satış gelirleri bir evvelki yıla nazaran yüzde 18,6 düşüşle 43.7 milyar TL’ye gerileyen Petrol Ofisi de iki basamak düşerek Fortune 500 Türkiye-2020 listesine 6’ıncı sıradan girdi. Ahlatçı Kuyumculuk, listeye 41.5 milyar TL net satış geliriyle 7’inci sırada, Arçelik, 40.9 milyar TL ile 8’inci sırada girerken, bir evvelki yıl 5’inci sırada olan Opet ise 38.6 milyar TL net satış geliriyle listeye 9’uncu sırada girdi. Net satış gelirlerini bir evvelki yıla nazaran yüzde 16,7 artırarak 32 milyar liraya çıkaran Erdemir ise Fortune 500 Türkiye-2020 listesine, 10’uncu sırada girmeyi başardı. Fortune 500 Türkiye sıralamasında yer alan birinci 10 şirket, 517.2 milyar TL net satış geliri ile toplam satışların yüzde 26,7’sini gerçekleştirdi.
1 milyar TL’nin üzerinde net satış geliri olan şirket sayısı 353’e çıktı
Fortune 500 Türkiye-2019 listesinde 323 olan 1 milyar TL’nin üzerinde net satış gelirine sahip şirket sayısı, Fortune 500 Türkiye-2020 listesinde, 353’e çıktı. Net satış gelirleri 10 milyar TL’nin üzerinde olan şirket sayısı ise 33’ten, 37’ye çıktı. Fortune 500 Türkiye 2020 listesinde, 500’üncü, yani en son sırada yer alan şirketin net satışları 629.3 milyon olarak gerçekleşti. Fortune 500 Türkiye Araştırması’nın açıklandığı 2008 yılından itibaren bakıldığında listeye giriş çıtasının her yıl yükseldiği görülüyor. Öbür yandan Fortune 500 Türkiye listesinde yer alan şirketlerin, Türkiye’nin GSYİH’ı içindeki hissesi da yüzde 42,6’dan yüzde 38,4’e geriledi.
İhracat dolar bazında yüzde 26,1 geriledi
Fortune 500 Türkiye şirketlerinin toplam ihracatı, 2020 yılında bir evvelki yıla nazaran, TL bazında yüzde 8,7 düşerek 471milyar liraya geriledi. İhracat dolar bazında ise bir evvelki yıla nazaran yüzde 26,1 azalarak 67.2 milyar dolara geriledi. Fortune 500 Türkiye sıralamasında yer alan şirketlerin, 388’i ihracat yapıyor. Fortune 500 Türkiye’de yer alan şirketlerin net satışlarının yüzde 75,7’si iç satışlardan oluşurken, ihracatın hissesi yüzde 24,3’e geriledi.
Türkiye İhracatçı Birlikleri (TİM) ve Hizmet İhracatçıları Birliği tarafından açıklanan 2020 yılı ihracat bilgilerine nazaran, Türkiye’nin toplam ihracatı 2020 yılında 204.1 milyar dolar oldu. Bu da Türkiye’nin toplam ihracatının yüzde 32,9’unun Fortune 500 Türkiye şirketleri tarafından gerçekleştirildiğini ortaya koyuyor. Fortune 500 Türkiye ihracat listesinin, uzun bir vakitten beri önderi olan THY, 2020 yılında da liderliği kimseye bırakmadı. Ford Otomotiv en fazla ihracat gerçekleştiren 2’inci şirket olurken, Fortune 500 Türkiye sıralamasında Arçelik 3’üncü, RC Rönesans 4’üncü ve Anadolu Efes 5’inci oldu.
Finansman masrafları arttı, net kâr düştü
Fortune 500 Türkiye-2020 listesinde yer alan şirketlerin, net satış gelirlerinde bir evvelki yıla nazaran gerçek olarak gerilemenin yanında kârın da değerli oranda düştüğü dikkat çekiyor. Fortune 500 Türkiye-2020 listesindeki şirketlerin toplam net kârı, geçen yıla nazaran yüzde 15 oranında düşerek 66.4 milyar TL’ye geriledi. Şirketlerin temel faaliyet kârları yüzde 14,6 oranında artmasına karşın, döviz kurlarında yaşanan artışın da tesiriyle finansman masraflarında gerçekleşen yüzde 31,2 oranındaki artışın, net kârı olumsuz etkilediği görülüyor. Fortune 500 Türkiye şirketlerinin net satış kârlılığı; 2019 yılında yüzde 4,28 iken, 2020 yılında yüzde 3,42 düzeyine geriledi. 2019 yılında yüzde 11,73 olan özkaynak kârlılığı ise 2020 yılında yüzde 8,27’ye düştü. Fortune 500 Türkiye şirketlerinde 407’si kâr açıklarken, 93’ü ziyan açıkladı.
İstihdam azaldı
Fortune 500 listesindeki şirketlerin, 2019 yılında 1 milyon 351 bin olan istihdam sağladığı kişi sayısı, 2020 yılında 1 milyon 278 bin şahsa geriledi. Fortune 500 Türkiye listelerine, yıllar itibariyle bakıldığında 2015 yılından bu yana istihdamın birinci sefer düştüğü görülüyor. Türkiye’de toplam istihdamın daha yüksek oranda gerilemesinin tesiriyle Fortune 500 Türkiye şirketlerinin Türkiye’deki toplam istihdam içindeki hissesi; 2019’da yüzde 4,8 iken bu oran 2020’de yüzde 4,9’a çıktı.
Fortune 500 Türkiye listesinde BİM, 60 bin 663 çalışanı ile istihdamda birinci sırada yer aldı. RC Rönesans İnşaat Taahhüt, 50 bin 794 çalışanıyla ikinci sırada yer alırken, 38 bin 458 çalışanı ile Migros, Fortune 500 Türkiye listesinde en fazla istihdam sağlayan üçüncü şirket oldu.
5 şirketten biri halka açık
Türkiye’de bu yıl ağır bir halka arz süreci yaşansa da büyük şirketlerin halka arz ilgisinin artmadığı bilakis gerilediği Fortune 500 Türkiye listesinde yer alan Borsa İstanbul’da süreç gören şirketlerin sayısında da net olarak görülüyor. Fortune 500 Türkiye listesinin birinci açıklandığı 2008 yılında 124, 2009 yılında ise 129 şirket Borsa İstanbul şirketi iken, bu yılki listede yer alan 500 şirketten 99’u Borsa İstanbul şirketlerinden. Öteki bir tabirle Fortune 500 Türkiye şirketlerinin yalnızca beşte biri Borsa İstanbul’da süreç görüyor.
Fortune 500 Türkiye’nin tamamı Walmart’ın yarısı bile yapmıyor
Fortune 500 Türkiye şirketlerini global rakipleri ile kıyasladığımızda çok küçük kaldıklarını görüyoruz. Türkiye’de 10 milyar liranın üzerinde net satış gelirine sahip şirket sayısı artsa da Fortune 500 Türkiye-2020 sıralamasında yer alan şirketlerin, toplam net satış gelirleri dolar bazında yüzde 14 oranında düşerek 276.6 milyar dolara geriledi. Fortune 500 ABD listesinin birinci sırasında bulunan Walmart’ın net satışları ise bu yıl açıklanan datalara nazaran, 559.2 milyar dolara ulaştı. Bu manada Fortune 500 Türkiye şirketlerinin net satışlarının toplamı Walmart’ın yarısı bile (yüzde 49.5) yapmıyor. Fortune 500 Türkiye şirketlerinin tamamı, Fortune 500 ABD listesine fakat üçüncü sıradan girebiliyor. Fortune 500 ABD listesinde 2’inci sırada yer alan Amazon.com’un ne satışları 386.1 milyar dolar, 3’üncü sırada yer alan Apple’ın net satış geliri ise 274.5 milyar dolara ulaştı.
Editöre Not: Fortune 500 Türkiye 2020 listesinde finansal kurumlar ve holding şirketleri hariç, tüm kesimlerde faaliyet gösteren şirketler incelendi. BIST’te süreç gören, datalarını kamuoyu ile paylaşan şirketlerin bilgileri ilgili kaynaklardan, başka şirketlerin bilgileri ise kendilerinden temin edildi.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
