Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Levent Öztürk, Türkiye’nin birinci ve tek trafik radyosu Radyo Trafik’e yaptığı açıklamada; 2019 yılında yapılan ekonomik bir tahlile nazaran dünya yollarında her sene 1.3 milyon uykulu sürücünün topluma maliyetinin 2.37 trilyon dolar olduğunu söyledi.
DÜNYADAN UYKUSUZLUĞA BAĞLI KAZA VERİLERİ
Uykusuzluk ve uykusuzluğun yol açtığı motorlu taşıt kazaları üzerine bilgiler aktaran Prof. Dr. Levent Öztürk, hususa dair dünya ülkelerinden örnekler verdi. ABD’de trafik kazalarında her yıl 5 bin civarı vefat, 110 bin yaralanma olduğunu, bu kazaların 3’ünden uykulu araç kullanımının sorumlu tutulduğunu söyleyen Prof. Dr. Öztürk, Avusturalya’da uykusuzluğun yol açtığı kazaların maliyetinin 15 milyar dolar olduğunu belirtti.
2019 yılında yapılan ekonomik bir tahlile nazaran tüm dünya yollarında her sene 1.3 milyon uykulu sürücünün topluma maliyetinin 2.37 trilyon olduğunu aktaran Prof. Dr. Levent Öztürk, bu datalar ışığında 2002 yılında İstanbul’da gerçekleştirdiği çalışmayı anlattı.
İSTANBUL SÜRÜCÜLERİNİN 17’Sİ UYKUSUZLUĞA BAĞLI KAZA GEÇİRDİ YA DA ATLATTI
2002 yılında İstanbul’da sürücüler üzerinde yaptığı çalışmada sürücülerin 17’sinin “Ben direksiyon başında uykuya bağlı trafik kazası geçirdim, kaza tehlikesi atlattım.” dediğini aktaran Prof Dr. Öztürk; “Buna tabi o kazalardan kurutulamayanlar dahil değil. Artık direksiyon başında uyuduğu için kaza geçirip hayatını kaybedenler de var. Lakin bir halde kazayı atlatmış kurtulmuş olanların bize söyledikleri, kendi bildirimlerine dayalı oran 17 idi bu çalışmada.” açıklamasında bulundu.
2014 yılında İstanbul, Edirne ve Hatay vilayetlerini kapsayan daha geniş bir alanda çalışmayı tekrarladıklarını belirten Prof Dr. Öztürk, çalışmaya dair şu bilgileri paylaştı; “2014’de İstanbul, Edirne ve Hatay vilayetlerine ilişkin dataları toplayan daha büyük bir kümede çalışmayı tekrarladığımız vakit tekrar 15 civarında mesleği sürücülük olan yani geçimini sürücülükten sağlayan bireylerin 15’inin, ‘Ben uykuya bağlı trafik kazası tehlikesi atlattım yahut kaza geçirdim.’ dediğini görüyoruz.”
Uykusuzluğa bağlı bu kazaların ülke iktisadına büyük bir maliyeti olduğunu da söz eden Prof Dr. Öztürk, bunun önlenebilir olduğunu söyledi ve ekledi; “Nasıl? Sürücülerin uyku sıhhati ile ilgili bilgilendirilmesi ve eğitilmesi, uyku farkındalığının artırılması ile bu mümkün. Bu, uykuya dalma, uyku hastalıklarından kaynaklanan bir durum değil. Daha çok sağlıklı bireylerde uyku düzensizliğinden kaynaklanan, uykunun ne vakit geleceğini bilememekten kaynaklanan bir kaza durumu.”
İDEAL UYKU SÜRESİ
İdeal uyku mühletine dair bilgiler de aktaran Prof. Dr. Levent Öztürk, mevzuyla ilgili şu bilgileri verdi: “Bize en sık sorulan sorulardan biri budur: Ne kadar uyku uyumalıyız? Bizim teklifimiz 7 saatin altına düşürmemek uykuyu. Lakin ferdî farklılıklar olduğunu da göz önünde bulundurarak. Bazen birtakım bireyler vardır 5 – 6 saat uyku ile kendini çok âlâ hissedebilir. Bunlar kısa uyuyanlardır ve uyku müddeti genetik olarak belirlenen bir şeydir. Birtakım insanlarda da 9 – 10 saat uyumadan o gereksinimi karşılayamama durumu vardır. Toplumun 2 ila 8 ortası böyledir. Bu bakımdan bir kez uyku müddeti bireye özel bir durumdur lakin mesela Memleketler arası Olimpiyat Komitesinin 2019 raporuna nazaran, sportmenler için diyor ki; 7 saatten az uyuyan sportmen eksik uyku alıyordur. Bilhassa profesyonel futbolculara 7 saatin altına inmeyin iletisini veriyor o rapor. Biz bunun da toplumun geneli için geçerli olabileceğini düşünebiliriz.”
NEDEN UYKUSUZ KALIRIZ?
Kişilerin uykusuz kalma sebeplerini 4 başlıkta toplayan Prof. Dr. Levent Öztürk, bunları şöyle sıraladı: “Bu sebeplerden en değerlisi çağdaş hayatın getirdiği durumlar. Örneğin; 24 saat sürdürülmesi gereken hizmetler var. Güvenlik üzere, sıhhat hizmeti gibi… Bu balkımdan belirli meslek kümelerinde hizmetin 24 saat sürdürülmesi için nöbet tutmak gerekiyor yahut uzamış çalışma saatleri eşliğinde çalışmak gerekiyor. Bunlar, o kümelerde bir kez uyku nizamını bozan ögelerdir. Vardiyalı çalışmak uyku nizamını bozan unsurlardandır. Bu tip çalışma ortamlarında çalışan bireylerde kusur hissesini azaltmak için onların biyolojik uyku özelliklerinin dikkate alınması gerekir. Bu bireyler genetik olarak kısa uyuyan mı uzun uyuyan mı yoksa bunun haricinde bizim tavuk ya da baykuş dediğimiz erken yatmayı sevenler yahut geç yatmayı sevenler mi? Bu da genetik olarak belirleniyor. Artık çalışma ortamlarında, işyerlerinde bireylerin bu biyolojik uyku özellikleri dikkate alınmadan vardiyalar, çalışma saatleri düzenlendiğinde o vakit kazalar için yanılgı hisseleri artmış oluyor, risk artmış oluyor.
Birincisi demek ki 24 saat sürdürülmesi gereken hizmetler. İkincisi, toplumsal ömrün getirdiği durumlar. İşte beşerler bazen cümbüş için bazen meskeninde sinema seyrettiği için… Elektriğin keşfedilmesi, icadı bu yapay aydınlatma ile birlikte bizim gündüzlerimiz yapay olarak uzadı. Aydınlatma olmadan evvel hava karardığı vakit beşerler yatıp uyuyorlardı, inaktif oluyorlardı fakat aydınlatma ile birlikte dünyada aslında doğal olmayan yoldan gündüzlerimizi uzattık. Bunun bir bedeli var insanlara. O da uykusuzluk olarak yansımakta. Toplumsal durumlar; bazen iş yetiştirme, imtihana hazırlanma üzere sebepler uykusuzluğa yol açıyor. Bunun haricinde muhakkak korkuları üçüncü sıraya koyabiliriz. Mesela, biz en çok bu 99 sarsıntısından sonra ‘Ya ben uykuda zelzeleye yakalanırsam!’ tasası ile bireylerin uykuya dalmaya zorlandıklarını da gördük. Bazen bu telaşlar uykusuzluğu artırabiliyor, tetikleyebiliyor. Altında bir uyku hastalığı olmadığı halde olabiliyor. Bir de dördüncü küme; kişinin nitekim bir uyku rahatsızlığı olabilir. Uykuda nefesi duruyordur, huzursuz bacaklar sendromu olabilir, bir ekip parosomnialar olabilir. Bu tip sebepler de uykusuzluğa yol açabilir.”
YOLA ÇIKACAKLARA ÖNERİ
Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Fizyoloji Ana Bilim Kısmı Lideri Prof. Dr. Levent Öztürk, son olarak trafiğe çıkacaklara şu tekliflerde bulundu; “Doğru vakitte uyumak, uykumuzu alarak yola çıkmak, şayet acil bir işe çıkmak gerekiyorsa öncesinde bir yarım saat şekerleme yapıp dinlenerek çıkmak, molalarımızı hoş ayarlamak çok kıymetli.”
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
