Okuyan, pandemiyle geçen bir yılın akabinde, salgının yayılımının arttığı bugünlerde değerlendirmelerde bulunuyor ve “tam kapanma” önerisi üzerine görüşlerini lisana getiriyor.
Röportajın tamamı şu halde:
Türkiye hadise sayılarında nüfusu çok daha fazla Hindistan’ın akabinde ikinci ülke durumuna geldi. Vefat sayıları da bir epey yüksek. Birçok bilim insanı, meslek örgütü ve muhalefet partileri “tam kapanma” talebini gündemde tutuyor. Hükümetin de önümüzdeki günlerde bu türlü bir adım atacağı söylentileri dolaşıyor ortalıkta. TKP “tam kapanma”yı bir tahlil olarak görüyor mu?
Şu anda dünyada aşikâr bir nüfus büyüklüğüne sahip olup da salgının denetimden çıktığı açıkça görülen üç ülke var; Brezilya, Hindistan ve Türkiye. Brezilya bu trajedide istikrar yakalamış durumda. Bolsonaro iktidarının insan ömrü, ortaya çıkan dehşetli yıkım umurunda değil. Hindistan ve Türkiye’de ise salgın son aylarda çok önemli bir biçimde tesirini artırdı. Bu ortada değerli bir nüfusa sahip ABD’de işlerin argüman edildiği üzere uyguna gittiğini söylemek için şimdi çok erken olduğunu da hatırlatalım. Fakat aşılama programında en azından önlerini görebiliyorlar. Ne de olsa hegemonik emperyalist ülke ve bir biçimde kaynaklara el koyma güç ve alışkanlıkları var! Bu ortamda Türkiye’de acil bir şeyler yapılması gerektiği açık. Salgının kendi haline bırakıldığında nereye gideceğine ait bir yılda kâfi bilgiye sahip olduk. İnsan hayatından kelam ediyoruz, latifesi yok. Fakat burada bütünlüklü bir strateji gerekir. Salgının şimdi ortaya çıktığı günleri geride bıraktık. Hatırlayalım, bütün dünyada olduğu üzere Türkiye’de de Covid-19’un görüldüğü vilayetler haber oluyordu geçen yılın Mart ayında. Ve kimi ülkeler o periyot salgını durduramadılar ancak yasaklamalarla salgının bir mühlet lokalize edilmesini sağladılar, daha fazla kişinin ölmesi engellendi. En değerlisi vakit kazanıldı. Örneğin İtalya’da salgın bütün ülkeye yayıldı fakat Lombardiya’daki yoğunluğa ulaşması engellenmiş oldu. Yunanistan salgının Atina’yı etkilemesini geciktirdi. Bunlar değişik biçimlerde yasaklama ya da kapanmalarla gerçekleşti. Bir faydası oldu kuşkusuz fakat sorun çözülmedi zira kazanılan vakti yeterli kıymetlendirecek iktidarlar yok dünyada.
Çin Halk Cumhuriyeti’nde alınan tedbirler işe yaradı ama…
Çünkü beğenelim beğenmeyelim, Çin Halk Cumhuriyeti planlama ve kamucu kültürü, birikimi olan bir ülke. Hiç tereddüt etmediler ve hastalığın ülkenin bütün bölgelerine birebir şiddetle yayılımını engellemek için Wuhan’ı kapattılar. 50-60 milyonluk bir bölgeden kelam ediyoruz. Burada vakit zaman mutlak karantinaya dönüşen kısıtlamalar uygulandı. Salgını bir açıdan izole etmeyi başardılar. Ülkenin başka bölgelerinde daha gevşek tedbirler alındı, üretim muhakkak aksamalarla birlikte sürdü, böylelikle ülkenin aç kalması engellendi, Wuhan halkının gereksinimleri karşılandı. Fakat bu kadar değil. Ülkenin bütün bilimsel birikimi salgına odaklandı, aşı geliştirme çalışmalarına derhal başlandı, bir kısmı süreksiz yeni hastaneler inşa edildi. Çin Halk Cumhuriyeti şimdi salgın her tarafta birebir tesire ulaşmadan süratli ve tesirli bir adım atmış oldu. Bunun, öbür ülkelerdeki “kapanma” pratiklerinden farklı olduğunu bilmemiz gerekiyor.
Peki başka ülkelerdeki “kısıtlamalar” gereksiz miydi?
Bunu nasıl söyleriz? Kısıtlamalar gereksiz değildi lakin insanlık için gereksiz, ziyanlı, ölümcül olan bir nizam yüzünden işe yaramadı, yaramıyor. Sizin bir stratejiniz varsa kısıtlamalar, tam ya da kısmi kapanma işe yarayabilir. Salgının başında strateji yayılmayı engellemek, salgını lokalize etmek olabilirdi. Aslında bunun dünya çapında gündeme gelmesi gerekirdi. Komünizm dünyada hükümran olsaydı şu anda insanlık Covid-19’u konuşmuyordu, problem kapanmıştı. Salgının yayılmasını, bir pandemiye dönüşmesini engellemek mümkündü ve bu fırsat kaçtı. Tek tek ülkelerde bunu yapmak zordu lakin yeniden de ağır tahribat engellenebilirdi. Lakin burada da Türkiye dahil bütün ülkelerdeki iktidarların bu cins tedbirlerin gerektirdiği toplumcu siyasetleri uygulamalarını engelleyen ekonomik ve ideolojik bariyerleri çıktı karşımıza. Türkiye’de salgının beli kısa müddette kırılabilirdi. Lakin bir sermaye iktidarı bunu yapamaz. Neden yapamaz? Bütün kaynakların salgın idaresine uygun bir biçimde tekrar yapılandırılmasına gerek duyulur. Husus sırf bütçeyle ilgili değil. Yani “salgın var, sıhhate daha fazla para ayıralım” tipinden bir tahlilden kelam etmiyoruz. Bir plan dahilinde hareket edeceksiniz. Türkiye’de temel bölümler kamu mülkiyetinde olsa ve sermaye sınıfının kâr hırsı bütün kaynaklarımızı hortumlamasa, kısıtlamalarla elde edilecek vakit yeterli kullanılarak salgın alt edilebilirdi. Lakin sermaye sınıfı kârlarından vazgeçmek istemiyor, dahası pandemiyi fırsata çevirmek istiyor. Daima ağlıyorlar; sevinç gözyaşları bunlar. Bir de direkt korona ticareti yapanlar var onları saymıyorum. İlaç monopolleri, maske vurguncuları, devlete ve yurttaşa dandik maskeleri fahiş fiyata satanlar… Liste uzun lakin karmaşık değil.
Ancak artık de kısıtlamaların bir faydası yok mu? Yani bugün sermaye sistemi var diye salgın kendi haline mi bırakılmalı?
Bugün gelinen noktada “tam kapanma” talebi tek başına ve soyut kaldığı sürece hangi bilimsel saikle, hangi düzgün niyetle dillendirilirse dillendirilsin siyasi iktidarın “salgınla çaba ediyormuş üzere davranmaya devam edeyim” siyasetine yardımcı oluyor. Altını çiziyorum, bugün gelinen noktada “tam kapanma”nın öne çıktığı bir tahlil, çözümsüzlüktür. Burada bilim insanlarının bir kısmı, birtakım kuruluşlar kuşkusuz daha bütünlüklü yaklaşımlar geliştiriyor ve “tam kapanma”yı bir çerçevenin içine yerleştiriyorlar. Lakin kamuoyu doğal olarak “tam kapanma”ya odaklanıyor. Daima referans gösteriliyor, o yüzden ismini zikredeceğim, Dünya Sıhhat Örgütü de “kapanma çözümdür” demiyor. Kapanma bir stratejinin kesimiyse işe yarayabilir. Örneğin dersiniz ki “iki ay içinde nüfusun yüzde 70’ini aşılayabiliyoruz, bu nedenle süreksiz olarak sert bir kısıtlamaya gidiyoruz”. Bunun bir manası var. Ya da dersiniz ki, “salgın idaresini kolaylaştırmak için bir tekrar yapılanmaya gidiyoruz, sıhhat sistemi baştan aşağı reorganize edilecek, bunun için bir aylık vakit gerekiyor”. Lakin şu anda iktidarın bir stratejisi var mı? Aşı sorunu bir muamma. Birkaç ay daha geçerse toplumun lakin yüzde 10’unda yapılan aşılamanın faydadan çok ziyanının ortaya çıkacağı bir periyoda gireceğiz. Aşıya dirençli varyantlar çıkacak, e bir de aşının tesirinin zati bir mühleti olacağı biliniyor. Bu sefer aşıya dönük hem gericilerin hem liberal ahmaklığın yaydığı aşı düşmanlığında tepe yapacağız.
Ancak her gün 300-400 kişi ölüyor, buna müdahale etmek gerekmiyor mu? Tam kapanma bu süreci yavaşlatmaz mı?
Bu ölümlerin hatalısı virüs değil kapitalizmdir. Kaç gün kapatacaksınız ve nasıl kapatacaksınız? Sokakları zombiler istila etmiş, “kaçın” diye bağırarak daima birlikte konuta sığınıyorsunuz. Bu kuşkusuz doğal bir refleks, mevtten kaçınma isteği. Lakin konutun yöneticisi yiyeceklerin bulunduğu depoyu kilitlemiş, art kapıdan yalnızca ayrıcalıklı olanlar erişebiliyor. Zombilerle savaşacak silahınız yok, komşu birtakım meskenlerden gelmesini bekliyorsunuz fakat orada da durum pek düzgün değil. Bu tahlil müdür? Kaç kere meskene kaçacağız? Kaç defa doğal reflekslerle hareket edeceğiz? Bir çaba stratejisinin kesimi olmalıdır kısıtlamalar. Kısıtlamalar, gerçek toplumcu tahlillerle birlikte işle fayda. O tahlillere odaklanmamız, kısıtlamaları ise bir tamamlayıcı öge olarak görmemiz gerekiyor. “Tam kapanma” talebi “aşıda patente hayır”, “sağlıkta tam devletleştirme” “toplumcu sıhhat siyasetlerine radikal bir geçiş” üzere taleplerle mana kazanır. Kaybedecek tek bir günümüz bile yok. Bakın daha “tam kapanmanın” ya da genel olarak kısıtlamaların işçi halkta yarattığı yıkımın nasıl telafi edileceğine gelmedik bile.
TKP yaptığı açıklamalarda kapanmanın işçilerde en küçük bir hak kaybına neden olmayacak biçimde gerçekleşmesi gerektiğini, bu bahiste kâfi garanti alınmadan kapanmaya karşı olduğunu bilhassa vurguluyordu. Bunun manası nedir?
Bunun manası sermaye diktatörlüğüne hiçbir biçimde güvenmediğimizdir. Bakın ana muhalefet partisi “tam kapanma” için bir davet yayınladı birkaç gün evvel. Burada “çalışanlara, işsizlere ve işyeri sahiplerine ekonomik dayanak sağlamak suretiyle dört haftalık tam kapanma“ deniyor. Bunlar yuvarlak laflar. Ülkenin kaynakları sermaye sınıfına hortumla, işçilere ise çay kaşığı ile dağıtılıyor. Soyut değil somut konuşmak zorundayız. İşten çıkarmalar yasaklanacak. Personellere tam fiyat ödenecek. Kelam gelimi kişi başı 500 liralık takviyelerle filan geçiştirilmeyecek. Hayat pahalılığı ve işsizlik halkın çok büyük bir kısmını etkiliyor aslında. Bunun üzerine bir tam kapanma önerebilmek için çok kapsamlı talepler ileri sürmek gerekir. Kapsamlı ve somut. Bu olmazsa “tam kapanma”nın toplumsal sonucu daha ağır bir fakirleşme ve birebir yoğunlukta tekelleşmeden öteki bir şey olmaz. Zira güçlü sermaye kümeleri kısıtlamalar sırasında hem ayrıcalık elde ediyor ve muafiyet alıyorlar hem de kaynakları var. Hasebiyle tam kapanma birebir vakitte bir sermaye birikim modeli olarak da fonksiyon kazanabilir. Tahminen yarın büyük sermaye kümeleri da bunu talep edecek.
Peki “tam kapanma” ne manaya geliyor? Yani ne anlamalıyız?
Bunlar her tarafa çekilecek kavramlar ve yenileri türüyor. Çok kabaca “zorunlu ekonomik faaliyetler dışında toplumsal hayatı durdurmak” diye özetleyelim. Lakin burada birinci gözden çıkarılanlar haklar-özgürlükler, kültür-sanat, eğitim ve insanların buluşma alanları oluyor. Bu kısmı pek kolay. “Yasssak kardeşim”. Yalnız Türkiye’de değil. Sonra başlıyorlar istisna listeleri hazırlamaya. İşverenler hükümetlerin kapısını çalıyor ve müsaade kağıdı alıyorlar! Bugünkü kapitalist ekonomilerde mecburî olanla olmayan alanları birbirinden ayırmak sanıldığı kadar kolay değil. Zati birçok ülkede kısıtlamalardaki muafiyet listelerinin kısa müddette şiştiği gözlendi. Mecburî bölüm, stratejik bölüm, yaşamsal kesim derken çok geniş bir havuz oluşuyor. Güç dalı duramaz, madencilik duramaz, aç-kapa yapılması mümkün olmayan teknolojiler kullanan bölümler duramaz, besin dalı duramaz, silah sanayi haşa duramaz, nakliyecilik duramaz, ihracata dayalı üretim yapan bölümler duramaz. Kesimler dediğimizde insan faktörü unutuluyor. Buralarda çalışan milyonlarca işçi işe gidecek, gelecek, çok daha acımasız şartlarda çalışacak, virüsü kapacak ve meskene getirecek. Kapanma konusunda oldukça deney sahibi olan İngiltere’de muafiyet listelerinin nasıl genişlediği artık ortaya çıkıyor. İşverenler kapanmayı da fırsata çeviriyor. “Herkes meskende otursun fakat benim çalışanlar üretmeye devam etsin”! En çok çalışanlar, fakirler ölüyor. Bu açık gerçek. Sorumsuz oldukları için mi? Ya da aykırısından evet onların hiç sorumluluğu yok. Örgütsüz, çaresiz bırakılmış, işsizlik ve açlıkla terbiye edilmeye çalışılan bir halka “kurallara uymuyorsun” diye çıkışacak, her gün İstiklal Caddesi’nden kalabalık fotoğrafı paylaşıp “ayıp ayıp” diyecek sonra da fabrikalarda, atölyelerde havalandırma olmadan on saat sömürü çarkının dönmesini sağlayacaksın. Ne hoş dünya!
E pekala bu nizamda yapılacak hiçbir şey yok mu?
Var. Acil bir aksiyon planı. Tekraren açıkladık. Çok özet geçelim. Sıhhat sistemini çökerttiler. Derhal ancak derhal toplumcu bir biçimde yine yapılandırılmalıdır. Nasıl uygulanacağı belirli olmayan bir tam kapanmadan çok daha somut, çok daha elle tutulur. Bütün özel hastaneler devletleştirilecek. Birinci örnek de Sıhhat Bakanı’nın hastanesi olacak, bakın ne kadar hoş. İlaç monopolleri devletleştirilecek. Aşı geliştirme ve üretim merkezleri kurulacak. Birinci basamak sıhhat hizmetlerine odaklı bir toplumcu sıhhat planlaması yapılacak. Sıhhat işçilerine kaynak ayrılacak, yeni işçi alımına gidilecek, yurt dışındaki Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı bilim beşerlerine devlet Türkiye’de çalışma imkanı sağlayacak ve davet edecek. Bakın bu sosyalizm değil. Bu sıhhat alanında toplumcu bir dönüşüm. “Biz bunu yapamayız” diyorlarsa, biz yaparız. Hem de çok kısa müddette.
Tam kapanmaya dönmek istiyorum. Bu dedikleriniz yapılmıyorsa, tam kapanma anlamsız mı?
Ben sıhhat kesiminden örnek verdim. Tam kapanma anlamsız demiyoruz. Tam kapanmada işçi halkın çıkarları nasıl korunacak ve tam kapanma ile kazanılacak vakit nasıl pahalandırılacak diye soruyoruz. Örneğin aşı tedarikiyle ilgili gerçekçi bir planlama var mı? Bunu görmek istiyoruz. Şu anda hükümet tam kapanmayı kendi çıkarlarına uygun olarak gündeme getirip uyguladığında “bilimin dediğine geldiler” diye alkışlayacak mıyız? TKP bu türlü bir fotoğrafa dahil olamaz. Toplumda hastalık derdi ile açlık telaşı karşı karşıya gelmeye başladı. Bundan daha büyük bir hata olabilir mi? Avrupa’da tıpkı ikilemi kendi yaratıp yönlendirdikleri “terör” tehdidi ile topluma dayattılar. Belçika’da, İngiltere’de tuttu bu, Almanya’da aslında daima meblağ, “insanlar öleceğime daha az özgür olayım” noktasına geldi. Fransa ise isyan ruhunu yaşatıyor bu manada ve bir kesim bu dayatmayı kabullenmiyor. Artık de koronanın insanları çaresizlikten her şeyi kabullenme noktasına getirmesini engellememiz gerek. Hepimiz hastalanmaktan korkuyoruz. Durum buysa taleplerimizi daha gür sesle lisana getireceğiz, örgütlenecek ve gayret edeceğiz. Oburu iktidara “buyur istediğini yap” demek olur. Ve reis çıkar “siz istediniz” der.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
