Türk vatandaşlarını vize sorunu hür dolanımı ve ticaret ilgilerini olumsuz etkilemeye başlamıştı ki Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Dış İşleri Bakanlığı’nın attığı adımlarla Avrupa Birliği (AB) kanadında çalışmalar başlatıldı.
Türk vatandaşlarının Şengen ülkelerine kısa müddetli ziyaretlerinde vizeden muaf tutulması, Türkiye ile AB ortasında canlanan gündemde ele alınmayı bekleyen öncelikli hususların ortasında bulunuyor.
Uzun müddettir karşılıklı itimadın düşük, stratejik amaçlar doğrultusunda değil, muhtaçlık halinde birlikte çalışıldığı bir dinamikle seyreden alakalar, yaza girerken çeşitli faktörlerin bir ortaya gelmesiyle canlanmaya başladı.
Türkiye’deki 28 Mayıs Cumhurbaşkanı Seçimi’nin sonuçlanmasının akabinde Brüksel’den “Türkiye’yle işbirliğinin önemi”ne ait gelen açıklamalar, bağlantıların bu sefer “stratejik ve ileriye dönük” biçimde devamına yönelik kıymetlendirilmesi çalışmalarına dönüştü.
Konsey, rapor hazırlatıyor
AB başkanlarının oluşturduğu Kurul, haziran sonunda, yaz periyodu ortasından evvelki son toplantısında seçimin sonuçları ışığında sonbaharda görüşülmek üzere AB Komitesi’nden rapor hazırlanmasını istedi.
“Türkiye’nin AB’de önünü açın” iletisi faaliyetleri hareketlendirdi
Temmuzda Litvanya’nın başşehri Vilnius’ta düzenlenen NATO Tepesi’nde İsveç’in, üyeliğine onay verilmesiyle Türkiye’yi vize serbestisi dahil AB süreciyle ilgili destekleme taahhüdü ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “Türkiye’nin AB’de önünü açın” iletisi, Brüksel-Ankara çizgisini hareketlendirdi.
Gümrük Birliği’nin güncellenmesi talebi geldi
20 Temmuz’da AB Dışişleri Bakanları Toplantısı’nda Türkiye’nin de görüşülmesi, AB Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in Ankara’nın vize serbestisi, Gümrük Birliği’nin güncellenmesi üzere taleplerinin “masadaki konulardan” olduğu istikametindeki sözleriyle gözler, sonbahar devrine çevrildi.
Türkiye’nin beklentileri lisana getirildi
Cumhurbaşkanı Erdoğan da 24 Temmuz’daki kabine toplantısının akabinde yaptığı açıklamada Türkiye’nin beklentilerini ve bunların AB tarafına iletildiğini lisana getirerek şöyle konuşarak Türkiye’nin beklentilerine dikkat çekmişti.
Avrupa Birliği’ne tam üyelik sürecinin canlandırılması, Gümrük Birliği Mutabakatı’nın güncellenmesi, vatandaşlarımıza vize serbestisi üzere temel başlıklarda artık ilerleme sağlamak istiyoruz.
Cumhurbaşkanı Erdoğan duyurdu
Erdoğan, “Hem ülkemizin hem de Avrupa Birliği’nin çıkarına olacak bu atakların müspet sonuçlarını inşallah yakında göreceğiz.” değerlendirmesinde bulundu.
Bunun akabinde Dışişleri Bakanı Hakan Fidan da 28 Temmuz’da Erdoğan’ın, İsveç ile Türkiye ortasındaki görüşmelerin seyrini yalnızca bu iki ülke ortasında olmaktan çıkarıp yeni bir stratejik düzeye taşıdığını belirterek, AB’nin Türkiye’nin haklı telaşlarını ve taleplerini gündeme alması gerektiği vurgusunun yapıldığını lisana getirdi.
“Yol haritası ortaya çıktı”
Vize serbestisinin kayıt altına alınan bahislerden biri olduğunu tabir eden Fidan, NATO tepesi sırasında AB tarafıyla yapılan görüşme sonucunda ortaya yol haritasının çıktığını söyledi.
72 kriterden 66’sı karşılandı
Yeni devirde ele alınacak hususlardan vize serbestisi diyaloğu, Türk vatandaşlarının İrlanda hariç tüm AB üyesi ülkeler ile İzlanda, Lihtenştayn, İsviçre ve Norveç’ten oluşan Şengen ülkelerine iş, ailevi ya da turistik hedefli kısa periyodik ziyaretleri (180 gün içinde 90 güne kadar) için vize alma zorunluluğunun ortadan kaldırılmasını amaçlıyor.
Söz konusu diyalog, 16 Aralık 2013’te Türkiye-AB Geri Kabul Mutabakatı ile eş vakitli başlatıldı. Müzakereler, 5 ana kümede toplanan 72 kriteri içeren yol haritası üzerinden yürütüldü.
Kriterler
Bu kriterler, “belge güvenliği” (Pasaportların AB standartlarına uygun hazırlanması (biyometrik pasaport), pasaport, kimlik kartı ve öteki gibisi dokümanların güvenliğinin temin edilmesi), “göç yönetimi” (Sınırlarda kâfi denetim ve nezaretin sağlanması, memleketler arası müdafaa ve yabancılarla ilgili süreçlerde AB müktesebatına ahenk ve tesirli uygulamanın gerçekleştirilmesi), “kamu nizamı ve güvenliği” (Örgütlü hatalar, terör ve yolsuzlukla gayret edilmesi ve bu kabahatlerin önlenmesi, bu kapsamda terörizmin finansmanı, insan ticareti ve siber kabahatlere ait AB müktesebatına ahenk sağlanması, cezai hususlarda isimli işbirliği yapılması, şahsî bilgilerin korunması), “temel haklar” (Temel hak ve özgürlüklerin korunması, ayrımcılık yasağı, seyahat ve kimlik evraklarına erişim ile mülteciler ve vatansızların kimlik dokümanlarına erişimi) ve “düzensiz göçmenlerin geri kabulü”yle ilgili düzenlemeleri içeriyordu.
O periyot Türkiye, bu kurallardan 66’sını hayata geçirdi.
Terörle Çaba Maddesi’nin ve Ceza Maddesi’nin gözden geçirilmesi, Şahsî Bilgilerin Korunması Kanunu’nun ve kurumunun AB standartlarına uygun olması, tüm üye ülkelerle isimli işbirliği mutabakatının yapılması, geri kabul muahedesinden doğan yükümlülüklerin tümüyle yerine getirilmesi, EUROPOL ile operasyonel işbirliği mutabakatının imzalanması, Avrupa Konseyi’nin GRECO tavsiyelerini yerine getiren maddelerin onaylanmasını içeren 6 kriter ise hala yerine getirilmedi.
Bu şartlardan kimilerinin kısa müddet içinde karşılanmaya hazır olduğu biliniyor.
Uzmanların beklentileri
Yeni periyotta olası gelişmelerle ilgili beklentileri sorulan uzmanlar, mevcut durumda Türkiye’ye bu hakkın tanınması gerektiğini fakat öngörülen süreçte ilerleme kaydedilmesini beklemediklerini belirtti.
Brüksel Yönetişim Okulu (Brussels School of Governance) Öğretim Vazifelisi ve Türkiye ile ilgili çalışmalarıyla bilinen Dr. Koert Debeuf, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın NATO doruğunda İsveç’in üyeliğini tartışırken Türkiye’nin AB sürecini gündeme getirdiğini anımsatarak, “Bunu yalnızca bir sefer söyledi fakat görünüşe nazaran daveti ses getirdi.” diyerek şöyle konuştu:
Aslında Ukrayna’daki savaş, AB’nin daha fazla dosta muhtaçlığı olduğunun farkına varmasıyla dünyaya bakış açısını değiştirdi. Bu durum, Türkiye’ye vize serbestisinin reddini açıklamayı zorlaştırıyor.
Şengen vizesi için yapılan müracaatlar arttı
Brüksel merkezli Avrupa Siyasetleri Merkezinin (EPC) Türkiye uzmanı Amanda Paul da üye ülkeler nezdinde bu hususta siyasi istekliliğin düşük olduğuna dikkati çekerek son devirde Türkiye’den Şengen vizesi için yapılan müracaatlarda ret oranındaki artışa değined-rek şöyle devam etti:
Tanınmış sanatkarlar, iş insanları ve üniversite öğrencileri de dahil olmak üzere AB üniversitelerine kabul edilmiş yahut AB kurumlarında staj müracaatları onaylanmış şahıslar de dahil olmak üzere Türklerin Şengen vizesi alması maalesef giderek zorlaşıyor. Müracaatlar, sıklıkla AB tarafından haksız yere reddediliyor.
AB Kurulu: Adım atmamız için Türkiye’nin kalan kriterleri karşılaması gerek
AB Komitesi’nin içişlerinden sorumlu sözcüsü Anitta Hipper da Komite’nin Mayıs 2016’da Türkiye’nin 72 şartı yerine getireceği anlayışıyla Türk vatandaşları için vize koşulunun kaldırılmasını teklif ettiğini hatırlatarak şöyle konuştu:
72 vize serbestisi kriterinden 6 tanesi hala Türkiye tarafından yerine getirilmeyi bekliyor. Buna ek olarak, halihazırda karşılandığı kabul edilen ölçütler, daima olarak yerine getirilmelidir. AB tarafında öteki adımlar atılmadan evvel Türkiye’nin tüm kriterleri net bir biçimde karşılaması gerekiyor.
“Türkiye ile ilgili kıymetlendirme raporuna ait çalışmalar sürüyor”
Komisyon’un dış münasebetlerden sorumlu sözcüsü Peter Stano da ay başında münasebetlerdeki yeni periyoda dair beklentilerini sorması üzerine yaptığı açıklamada Türkiye ile ilgili kıymetlendirme raporuna ait çalışmaların sürdüğünü, evrakın bu sene içinde üye ülkelere sunulacağını söyledi.
Stano, ayrıyeten AB’nin Doğu Akdeniz’deki tansiyonların sürdürülebilir halde önlenmesine, Kıbrıs problemine tahlil bulunmasına verdiği değeri yineledi.
Doğu Akdeniz ve Kıbrıs vurgusu
AB Dış Bağlantılar ve Güvenlik Siyaseti Yüksek Temsilcisi Josep Borrell de 20 Temmuz’da yaptığı açıklamada, AB’nin Türkiye’den beklentilerinin sorulması üzerine, şu cevabı verdi:
Mesele, yalnızca AB’nin Türkiye’den ne beklediği değil, problem tıpkı vakitte Türkiye’nin AB’den beklentileri. Bu, çift taraflı bir problem. Masada birçok bahis var. Türkiye, Gümrük Birliği Mutabakatı’nın güncellenmesini istediğini söyledi. Bir de vize özgürlüğü var. Bunlar, Türkiye’nin yakın gelecekte gündeme getirmek istediği iki değerli husus. Biz, Doğu Akdeniz’de gerginliğin kalıcı halde düşmesini umut ediyoruz. Ayrıyeten daha evvel BM tarafından kabul edilen muahedeler uyarınca Kıbrıs müzakerelerinin yine başlaması için önemli eforlar bulunuyor.
