Tiran Yunus Emre Enstitüsü, “İstanbul Osmanlı Arşivlerinde Arnavutluk” isimli aktiflik düzenledi. Çevrim içi düzenlenen aktifliğe Türkiye Cumhuriyeti Tiran Büyükelçisi Murat Ahmet Yörük, Arnavutluk Cumhuriyeti Kültür Bakanı Elva Margariti, Türk Tarih Kurumu Lideri Prof. Dr. Birol Çetin ve muharrir Ermal Nurja katıldı.
Moderatörlüğünü Dr. Albana Tahiri’nin yaptığı aktiflik kapsamında “İstanbul Osmanlı Arşivlerinde Arnavutluk (Elbasan, İşkodra, Korça)” kitap serisinin tanıtımı yapıldı.
Arşivler Kıymetli Bir Köprü
Açış konuşmasını yapan Büyükelçi Yörük, iki ülkenin ortak geçmişinin 14. yüzyılın ikinci yarısından sonra ve 15. yüzyılın çabucak başı prestiji ile başladığını tabir etti. O tarihten bu yana devam eden birlikteliğe ait hali hazırda Türkiye’de Osmanlı Devrine ilişkin olan arşivlerde, Arnavutluk’u geçmişine dair kıymetli sayıda doküman yer aldığını aktaran Yörük; “Son periyotlarda stratejik paydaşlık uzaklığına taşıdığımız bağlar çerçevesinde her iki ülkenin arşivlerindeki dokümanları, çeşitli kurum ve kuruluşlarımızın da dayanağıyla, bu alanda çalışma yapmak isteyen araştırmacı ve akademisyenleri destekliyoruz.” formunda konuştu.
Elbasan Belediyesi’nin de takviyesiyle hazırlanan ve tanıtımı yapılan kitabın İstanbul’daki Osmanlı Arşivlerinde Arnavutluk ana temasıyla şekillendiğini belirten Murat Ahmet Yörük, kitabın Elbasan ve etrafındaki tarihi olaylardan derlendiğini aktardı: “Bu yapıtın, iki ülkenin bilim insanları, tarihçileri, araştırmacıları ve öğrencileri için değerli bir kaynak teşkil edeceğini düşünüyorum. Geçmişimize ışık tutarak gelecek jenerasyonlara bu birlikteliğimizin aktarılmasında kıymetli bir köprü görevi göreceğine inanıyorum.”
Osmanlı Arşivleri Bir Hazinedir
Arnavutluk Cumhuriyeti Kültür Bakanı Elva Margariti ise son devirlerde kıymetli projelerde, kültürel anıtların onarımında ve 2019 sarsıntısının yaralarının sarılması noktasında Türkiye’nin vermiş olduğu takviyesi önemsediklerini belirterek başladığı konuşmasında, “İş birliğimizin arşivler de dâhil olmak üzere farklı alanlarda devam etmesine seviniyorum. İtiraf etmeliyim ki arşiv alanında varlıklı deneyiminizden öğrenecek çok şeyimiz var. Ortak tarihin bir sonucu olarak Osmanlı arşivleri yalnızca Türkiye için değil, Osmanlı İmparatorluğu’nun bir kesimi olan öbür Balkan ülkeleri için de bir hazinedir. Yalnızca Arnavutluk ile ilgili evrakların sağlanması için değil, tıpkı vakitte arşivleri modernize etmesi ve Osmanlı uzmanlarının hazırlaması konusunda iş birliği yapmamız çok kıymetli.” tabirlerine yer verdi.
Ermal Nurja’nın Arnavutluk’un en değerli kentlerinden biri için İstanbul Arşivleri’nde araştırma yapmasının değerli olduğunu aktarırken sağlam ve birincil kaynak olduğunu da kelamlarına ekledi.
Arşivler Çok Kıymetli
Türk Tarih Kurumu Lideri Prof. Dr. Birol Çetin ise Arnavutluk’ta vazife aldığı devirde yürütülen en kıymetli projelerden birinin Arnavutluk Arşivleri ile yapılan çalışma olduğunu kaydetti. Ermal Nurja’nın çalışmalarını da yakından takip ettiğini aktaran Çetin, bu yapıtının de Arnavutluk tarihinin değerli bir devrine ışık tutacağına inandığını söyledi: “Arşivler çok değerli, bugün arşiv çalışmaları olmadan hiçbir şey yapamazsınız. Hasebiyle hem bu husustaki spekülasyonları ortadan kaldırmak hem de o periyodu aydınlatmak açısından yararlı bir eser olmuş. Elbasan tarihî açıdan elbet değerli bir merkez. Türk Tarih Kurumu olarak her türlü dayanağı verdik, bundan sonra da vermeye devam edeceğiz. Türkiye’deki arşivlerden istifade ederek Arnavutluk tarihinin daha da netleşeceğini düşünüyorum. Bu kitap bir başlangıç, bu alanla ilgili çalışma yapanlar için yolu açacak bir çalışma.” diye konuştu.
Osmanlı Arşivleri Tüm Topluluklara Işık Tutuyor
Arnavutluk Cumhuriyeti Arşiv Genel Müdürlüğünde çalışan ve Arnavutluk’un tarihi mirasını günümüze taşıyan yapıtın muharriri Nurja, bu türlü bir kitap yazma fikrinin İstanbul’daki Mimar Sinan Üniversitesinde “Osmanlı Devrinde Avlonya” isimli doktora tezini hazırlarken ortaya çıktığını aktardı.
Arnavutluk toprakları ve tarihi için Osmanlı Arşivlerinin kıymetine değinen Ermal Nurja, Ankara’daki Türkiye Cumhuriyeti Arşiv Genel Müdürlüğü ve İstanbul’daki Osmanlı Arşivi’nin uzmanlar ve araştırmacılar tarafından büyük bir kısmının incelenebileceğini belirtti. Nurja,
“Tarih boyunca Arnavutlar farklı rejimlerin ve imparatorlukların egemenliği altındaydılar ve bu devirlerin resmî evrakları Yunanca, Latince ve Slav lisanları üzere hazırlanmış. Bu nedenle Arnavutluk tarihini anlayabilmek için bu dokümanlar üzerinde araştırma yapılması lazım. Bunlar ortasında Osmanlı Arşivi, büyük bir kıymet taşıyor. Balkanlardaki Arnavut toprakları 15. yüzyıldan 1912’ye kadar Osmanlı Devleti’nin bir kesimiydi ve bu topraklara ilişkin olan evraklar Osmanlı Arşivlerinde kayıtlıdır. Balkan Savaşlarından sonra II. Dünya Savaşı’na kadar olan kültür ihtilali sırasında binlerce Osmanlı dokümanları yok edilmiştir. Bu nedenle bu dokümanların ikinci kopyasının ehemmiyeti ön plana çıkıyor. Osmanlı yönetiminin çıkarttığı dokümanların sayısının yaklaşık olarak 5 milyon olduğunu düşünmemizi sağlıyor. Günümüzde bunların yalnızca yüzde 10’u bulunuyor. Burada 15. Yüzyıldan Tanzimat’a kadarki periyoda ilişkin olanları saymadık.”
Arşivlerden derlenen 20 kadar kitap bulunduğunu, bunlardan değerli bir başlık olarak İşkodra’nın işlendiğini aktaran Ermal Nurja, bu kentin Osmanlı idari yapılanmasındaki Arnavut vilayetlerin tek merkezi olduğunu söyledi. Bu kitabın ise öteki kitapların dört katı kadar bilgi içerdiğinden bahseden muharrir, Türk kurum ve kuruluşları ile yapılacak iş birliklerinin devam etmesi halinde yeni kitapların da çıkarılabileceğini; bunun yapılabilmesi halinde İstanbul’un Osmanlı dokümanlarında Arnavutluk için hazırlanan serinin tamamlanmış olacağını söyledi.
Arnavutluk halkının gelişim sürecinin bilhassa belgelendiği İstanbul arşivleri ile kesin olarak ortaya çıkarılabileceğini kesin olarak söylemenin mümkün olduğunu belirten Nurja, Osmanlı arşivlerinin tüm topluluklara ışık tutan bir kaynak olduğunu da lisana getirdi.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
