İstanbul Okan Üniversitesi Hastanesi Başhekimi Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Dr. Öğr. Üyesi Tayfun Hancılar, sık kullanılan vitamin ilaçları hakkında bilgilendirdi.
Doğal olmayan yollarla alınan yüksek doz vitaminler zararlı!
Amerika ve İngiltere’de yüzde 50 oranında insanın, vitamin ve doğal olduğu argüman edilen preparatları kullandığı düşünülürse; bu pazarın ekonomik büyüklüğü ve neden bu çeşit ilaç ve karışımların bu kadar çok olduğu anlaşılabilir. Vitaminler aslında hücrelerimiz için vazgeçilmez elementlerdir. Yokluğu, önemli sıhhat sıkıntılarına yol açar. Lakin son yıllarda yapılan bilimsel araştırmalarda doğal olmayan yollarla alınan yüksek doz vitaminlerin, ne kadar ziyanlı olabileceği ortaya çıkmıştır. Milletlerarası büyük bir araştırma olan SELECT çalışmasında; yüksek doz Vitamin E ve Selenyumun prostat kanserini önlemediği, hatta E vitamini yüksek doz kullanımının prostat kanseri riskini bir ölçü arttırdığı ortaya çıkmıştır. A vitamininin akciğer kanserinde önleyici özelliği araştırılırken, 29 bin sigara içicisi riskli şahsa yüksek doz beta karoten verilmiş fakat bu şahıslarda akciğer kanseri görülme oranı yüzde 18 artmıştır. Akciğer kanserine yakalanmış şahıslara, yüksek doz beta karoten verildiğinde bu şahıslarda maalesef mevt oranları artmıştır.
“Doktor önerisi olmadan vitamin kullanmayın”
Geçtiğimiz gün açıklanan bir Cochrane tahlilinde, yüksek doz C vitamininin; sigara içen şahıslarda akciğer kanserine karşı hami özelliği olmadığı, hatta bayanlarda bir ölçü akciğer kanseri görülme sıklığını arttırdığı öne sürülmüştür. Tıpkı çalışmada yüksek doz E vitamininin, akciğer kanserine karşı hami olmadığı ve kullanan bireylerde beyinde kanama riskini arttırdığı gözlenmiştir. Tüm datalar göz önünde tutulursa, yiyeceklerden vitamin emilimini bozan bir hastalığınız yoksa (Çölyak hastalığı, Crohn hastalığı, kistik fibroz, siroz, kanser gibi) ek vitamin almak, faydaları bir yana önemli sıhhat meselelerine yol açabilir. Bu nedenle; hekim önerisi olmadan vitamin ilaçları kullanmayın. Evet, yapay vitaminleri önermiyoruz lakin unutmamak gerekir ki; vitaminler bedenimiz için hayati ehemmiyete sahiptir. Tertipli ve istikrarlı olarak almak gerekir. O halde; kısaca hangi vitamin ne işe fayda ve doğal olarak nasıl elde edilir?
A vitamini
A vitamini eksikliği; gece körlüğü, saçta dökülme, çocuklarda gelişme geriliği, cilt, saç ve tırnak sıhhatinde bozulmalar, enfeksiyona eğilim yapar. A vitamini gereksinimi yetişkin erkek için 10 mg, bayan için 8 mg’dır. Günde bir havuç tüketirseniz, bu muhtaçlığın yaklaşık 2/3 ünü alabilirsiniz. A vitamini, karaciğerde depolandığı için fazlası ziyanlıdır. Örneğin; her gün bir bardak havuç suyu içen bireylerin deri renginde değişiklikler görülebilir. Bu nedenle haftada en fazla; 3 bardak havuç suyu içmek yahut günde 1 adet havuç yemek faydalı olacaktır. Ayrıyeten somon, balkabağı, kavun, karalahana da yüksek ölçüde A vitamini vardır.
C Vitamini: Yüksek doz C vitamini kanseri tedavi eder mi?
C vitamini eksikliğinde; yorgunluk, halsizlik, kas ve eklem ağrıları, diş etlerinde kanama, dişlerde anormallikler ve enfeksiyonlara yatkınlık görülebilir. Fazla alındığı takdirde, idrarla atılır. Gereksinimden çok fazla alımlarda; böbreklerde taş oluşumuna, ishal ve alerjik deri belirtilerine neden olabilir. Erişkin bir kişinin günlük C vitamini muhtaçlığı 80-90 mg ortasındadır. Enfeksiyonlarda gereksinim yüksek olduğu için 500-1000 mg almak gerekebilir. C vitamini bedende depolanmadığı için alınacak ölçüsü, üçe bölmek daha gerçek olur. Bir limonda 53 mg, portakalda 53 mg, kivi 92 mg, domates 13 mg, 100 gr çilek 58 mg, 100 gr kuşburnu 436 mg C vitamini içerir. Demek ki sağlıklı bir kişi; günde 2 portakal ve kuşburnu tüketerek kâfi C vitaminini almış olur. Bunların dışında; lahana, patates ile ıspanak, marul, yeşil biber üzere yeşil yapraklı sebzeler varlıklı C vitamini kaynaklarıdır. Son yıllarda yüksek doz C vitamininin kanseri tedavi ettiği argüman edilmektedir. Lakin bu bahiste yapılmış ve olumlu sonuç vermiş bir çalışma yoktur. Yapılan araştırmalar, sağlam kriterlere sahip olmadıkları için olumlu ya da olumsuz kesin bir yargıya varmak zordur.
D vitamini
Son periyotta, en tanınan vitamindir. D vitamininin; temel kaynağı güneştir ve ultraviyole B ışınlarının ciltte oluşturduğu birtakım metabolik süreçlerin sonunda üretilmektedir. Balık, balık yağı ve yumurta sarısı her ne kadar D vitamini içerse de, güneş ışınları kesinlikle gereklidir. Güneşli günlerde kol bacak ve yüzü açıkta bırakarak, yaklaşık 20 dakika (esmer bireylerde 30 dakika) güneşlenmek D vitamini sentezi için çok değerlidir. Fakat güneş kremleri ya da cam ardında güneşlenmek D vitamini sentezini maniler bu nedenle; açık havada ve güneş kremi kullanmadan güneşlenmek gereklidir. D vitamini eksikliği kemik hastalıklarına yol açtığından, kas ve kemik ağrısı yaşanabilir. Bebeklerde ve çocuklarda büyümenin gecikmesine, kas güçsüzlüğüne ve iskelet deformitelerine neden olan raşitizmlere yol açabilir. D vitamini eksikliğinde bağışıklık sistemi gerçek çalışamaz ve hastalıklarla çabada yetersiz kalabilir. Obeziteye taban hazırlar. Uyku bozuklukları yaşanabilir. Alzheimer hastalığı riskini arttırır. Ülseratif kolit, Crohn, Multipl Skleroz (MS) üzere bağışıklık sisteminin neden olduğu hastalıklarda; düşük D vitaminine rastlanmaktadır. Kimi çalışmalar yüksek D vitamini düzeyi olan bireylerde kolorektal tümörlerin yüzde 30 oranında daha az görüldüğünü saptamış olsa da sonuçlar şimdi tam manasıyla kabul görmemiştir.
D vitamini kansere karşı tesirli mi?
Meme kanserine yakalanmış ve D vitamini bedeli yüksek olan bayanların, bu kıymeti daha düşük olanlara nazaran, ömür müddetleri daha uzundur. Göğüs kanserine yakalanmış bireylerin; D vitamini düzeyinin 50 mg/ml ve üzerine çıkarılması, tedaviyi olumlu istikamette etkilemektedir. SUNSHINE çalışmasında ise; yüksek doz D vitamini dayanağının, 139 kemoterapi alan kolorektal (kalın bağırsak) kanserli hastalarda hastalığın denetimini artırdığı gösterilmiştir. D vitaminin öteki kanser çeşitleriyle bağlantısı üzerine yapılan çalışmalarda ise, faydasına ait net ispatlar sağlanamamıştır. Yeni Zelanda’da 5 bin 110 kişinin dahil olduğu çalışmada; 4 yıla kadar yüksek dozlarda oral (ağızdan) D vitamini alan şahıslarda, ne kanser riskinde ne de kalp damar hastalığı riskinde azalma gözlenmedi. D vitamini ve kanser ilgisine dair bugüne kadar yapılan en kapsamlı gözlemsel çalışmada; D vitamininin, sigara kullanmayanlarda dahi, akciğer kanserinden korunmada tesirli olmadığı tespit edilmiştir. Yeni açıklanan VITAL araştırmasında, 25 bin 871 sağlıklı bireye; kollayıcı maksatlı vitamin D3 (2000 IU) ve omega-3 verilmiş fakat ne kansere, ne de kalp hastalıklarına karşı esirgeyici bir tesir saptanmamıştır. Yani kolon ve göğüs kanseri olan bireyler için D vitamini kullanımı uygun olabilir lakin gözetici olma özelliği şu an için tartışmalıdır.
E vitamini
E vitamini eksikliği kalp ve öbür kaslarda yorgunluğa, karaciğer hastalıklarına, kırmızı kan hücrelerinin kolaylıkla parçalanmasına neden olmaktadır. E vitamini hücre hasarlarını önler, antioksidan özelliği sayesinde hür radikallerin hücrelere ziyan vermesini maniler, kanserin ve kardiyovasküler hastalıkların önlenmesine yardımcı olur. Cildi yaşlanmaya karşı korur, cildin nem istikrarının korunmasına, yara ve yanık izlerinin süratli bir biçimde güzelleşmesine, kırışıklıkların ve öteki cilt problemlerinin önlenmesine katkı sağlar. Saç ve tırnak sıhhatini geliştirir. Cinsiyet hormonlarının düzenlenmesinde çok aktiftir. Eksikliği kısırlığa yol açabilir. Lakin birçok besinde E vitamini olduğu için eksikliği çok seçkin görülür. Günlük muhtaçlık yetişkin erkeklerde 10 mg, bayanlarda 8 mg ve çocuklarda 3-10 mg ortasında değişmektedir. Bitkisel yağlar, tahıl taneleri, yağlı tohumlar, soya, yeşil yapraklı sebzeler, baklagillerdir. Zeytinyağı, fındık yağı üzere bitkisel yağlarda, fındık, badem, ceviz, kereviz, lahana, brokoli, balkabağı üzere zerzevat ve yeşillikler, hamsi, somon, uskumru, sardalya ve ton balığı üzere balık çeşitleri, Avokado, muz ve kivi üzere meyveler ve yumurtada bulunur.
B12 vitamini
B12 yetersizliğinde; hudut sisteminde bozukluklar, pernisiyöz anemi oluşur. Kol ve bacaklarda uyuşma, duyu azalması ve kasılmalar en besbelli eksiklik belirtileridir. Dikkat edilmesi gereken nokta B12 yalnızca hayvansal besinlerde bulunur. Et, balık, süt, yumurta, peynir gibi… Kırmızı et, deniz eserleri ve yumurtada yüksek ölçüde bulunur.
B6 vitamini
B6 vitamin eksikliğinde; hudut sistemi bozuklukları, lisanda ve deride yaralar, hipokromik anemi denilen kansızlık, çocukluk çağında sık görülen eksikliklerdir. Bilhassa; anne sütü ile beslenmeyip, hazır mama ile büyütülen çocuklarda; B6 eksikliği sık görülmektedir. Et, sakatat, baklagillerde, muz, avokado, patates, bezelyede yüksek oranda B6 vitamini bulunur.
B17 vitamini (amygdalin) kanseri tedavi eder mi?
B17 aslında, bir vitamin olarak değerlendirilmemelidir. Öbür vitaminler üzere bedende eksikliği, bir hastalığa yol açmaz. Uzun müddet B17 vitamininin, bedende hidrojen siyanür oluşturarak kanseri tedavi ettiğine inanıldı. Kayısı çekirdeğinde B17 vitamini bol olduğu için kanser hastaları tarafından tüketildi. Bilhassa amygdalin, yarı sentetik formu Laetril kanser tedavisinde denendi. Fakat yapılan araştırmalarda B17 vitamininin, kanseri tedavi ettiğini gösteren bir sonuca ulaşılamadı. Bilhassa acıbadem ve kayısı çekirdeği; yüksek ölçüde, günde 40-60 adet (çocuklarda 6-10 adet) tüketilirse siyanür zehirlenmesi sonucunda vefata yol açabilir. İnançlı kullanımı konusunda bilgi olmadığı için, acıbadem ve kayısı çekirdeği kullanımı önerilmez. Fakat meyvelerden alınan, B17 inançlıdır. Elma, kiraz, şeftali, armut, erik çekirdekleri, kabak çekirdeği, keten tohumunda bulunur. Böğürtlen, yaban mersin, kiraz, kızılcık üzere orman meyveleri, acıbadem, tere, pancar, bambu yaprağında da bol ölçüde B17 vitamini bulunur. B17 vitamininin fazla ve bilinçsizce kullanılması; siyanür zehirlenmesi belirtilerine misal; ateş, kusma, baş ağrısı, baş dönmesi, karaciğer hasarı, kan basıncında bir düşüş, istikrar ve zorluk yürüme, koma ve en sonunda mevte yol açabilir. Laetril ilaç olarak, birçok ülkede mevt tehlikesi nedeni ile yasaklanmıştır.
Peki ne yapmalıyız?
Vitamin ve birtakım doğal olduğu sav edilen destek edici hiçbir ilacın, kanser ya da başka hastalıklar üzerinde kollayıcı tesiri net olarak gösterilememiştir. Her yıl bir vitamin tanınan hale getirilmekte, önemli sayıda bireye önerilmekte ve daha sonra ya etkisiz olduğu ya da fazla kullanımı ziyanlı olarak açıklanmaktadır. Teklifimiz; haftanın 3 günü birer saat sistemli tempolu yürüyün, imkanınız varsa bol bol yüzün, sigara ve alkolden uzak durun, haftada 2 sefer kırmızı et ya da deniz eserleri, tam buğday ya da çavdar ekmeği, haftada en az 3 defa yumurta ve bakliyat tüketin, günde 2-3 defa bir porsiyon meyve yemeye çalışın. Esmer bulgur ya da siyah pirinç tüketin beyaz un ve şeker kullanmayın, çay yahut kahvenizi şekersiz için. Elbette yazıldığı kadar kolay değil lakin; bu biçimde düzenlenmiş bir hayat stili ile kalp krizi ve kanser riskinizi en az yüzde 50 oranında düşürebilirsiniz. Yapay vitamin ve dayanak eserlerinden uzak durun, hekiminiz tıbbi olarak gerekli bulmadıkça ve sizi bu gerekliliğe ikna etmedikçe kullanmayın…
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
