Hasta sayısı gün geçtikçe artıyor
Tüm dünyada yaklaşık 335 milyon, ülkemizde ise yaklaşık 4 milyon astım hastası olduğu bilinmekte ve bu sayılar gün geçtikçe artmaktadır. Ülkemizde her 100 erişkinden 5-7’sinde, her 100 çocuktan 13-14’ünde astım görülmektedir. Diğer bir deyişle astım, tüm dünyada her yaş kümesinde görülebilen bir halk sıhhati sorunu olmaktadır. Pandemi sürecinin ve COVID-19 aşısının astım hastalarını nasıl etkileyeceği ve neler yapılması gerektiği de merak edilen bahisler ortasında yer almaktadır.
Bireye mahsus değişik etkenler astıma sebep olabilir
Astım, havayollarının (bronşların) mikrobik olmayan iltihap nedeni ile daralmasına bağlı olarak ortaya çıkan kronik bir durumdur. Tekrarlayan ve ataklar halinde gelen öksürük, nefes darlığı, nefesin hırıltılı/hışıltılı yahut ıslık sesi üzere olması, göğüs kafesinde sıkışıklık/baskı hissi ile karakterize bir hastalık olan astımda bu belirtilerden rastgele biri yahut bir kaçı bir ortada görülebilmektedir. Her bireye mahsus değişik etkenler (alerjenler, antrenman, hava kirliliği, kimyasal hususlar, sigara dumanı, soğuk hava, gerilim vb) belirtilerin ortaya çıkmasında rol oynayabilmektedir.
Solunum işlev testi teşhis için kıymetli ipuçları verir
Astımın teşhisinde bireyin tıbbi hikayesi en besbelli yol göstericidir. Bununla birlikte kapsamlı bir fiziki muayene yapılıp, astım tanısı için en değerli tetkik olan teneffüs işlev testi yapılmalıdır. Teneffüs işlev testleri hastane ortamında yapılabileceği üzere, pandemi devrinde yeni teknolojiler sayesinde uzaktan erişim ile de yapılabilmektedir.
Hedef hastalığın denetim altına alınmasıdır
Astım tedavisinin gayesi hastalığın denetim altına alınmasıdır. Doktor ve hasta/hasta yakını ortasında işbirliği ile astım tedavisinde ortak maksatların belirlenmesi ve bu doğrultuda plan yapılması sayesinde astım çoğunlukla denetim altına alınabilmektedir. Öncelikle her bireye has tetikleyicilerin belirlenmesi ve bu tetikleyicilere maruziyetin azaltılması, mümkünse engellemesi kıymetlidir. Astıma eşlik edebilen alerjik nezle, ilaç alerjisi, nazal polip, kronik sinüzit üzere hastalıkların gözden geçirilmesi ve bu rahatsızlıklara yönelik uygun tedavilerin düzenlenmesi astımın denetim altına alınabilmesinde tesirli başka bir faktör olmaktadır. Sonraki evrede ise bireye has uygun ilaç tedavisinin planlanması yer alır.
Astım COVID-19 bulaşma riskini artırmıyor
COVID-19 virüsünün astım hastaları üzerindeki tesiri ve astım hastalarının bu süreçte nasıl önlemler alması gerektiği en çok merak edilen mevzular ortasındadır. Pandeminin başlangıcından bu yana yapılan araştırmalarda astımlı hastalarda artmış COVID-19 riski olduğuna dair rastgele bir data bulunmamaktadır. Lakin astımı denetim altında olmayan hastalarda COVID-19 ile bağlı vefat oranının artmış olduğu gösterilmektedir. Bu sebeple bilhassa astımı denetim altına alınmakta zorlanılan hastaların koronavirüs önlemlerine azami dikkat etmesi ve astımı denetim altına almaya yönelik tedavi yaklaşımları için sıhhat kurumuna başvurmaları gerekmektedir.
Astım hastalarının pandemi sürecini en az sıkıntıyla atlatabilmek için yapması gerekenler;
•Astımı denetim altına almaya yönelik ilaçların nizamlı kullanımına devam edilmeli, muhakkak orta verilmemelidir.
•Ağır astımlı hastaların biyolojik tedavilerine ve ağız yoluyla alınan kortizon tedavilerine doktor denetiminde devam etmeleri gereklidir.
•Astım atak için yazılı aksiyon planı (atak durumunda hastanın kendisinin başlayabileceği tedaviler ve atak idaresi için bilgi) her hastaya verilmelidir.
•Sağlık kuruluşuna gelemeyen, gelmek istemeyen yahut gelmesi riskli olan hastalar uzaktan erişim teknolojik alt yapısı olan merkezlerde takip edilebilir.
•Uygun halde maske kullanımı, toplumsal aralığın korunması ve el hijyenine dikkat edilmesine kesintisiz devam edilmelidir. Dezenfektanların çok kullanımının da belirtileri tetikleyebileceği ayrıyeten akılda tutulmalıdır.
•Astımlı hastalar influenza (mevsimsel grip) için de aşı olmalıdır.
COVID-19 pandemi devrinde astım denetimine yönelik tüm tedbirlerin faal biçimde alınması ile astımlı hastalarda COVID-19’e bağlı ölümlerde azalmaya yol açacaktır.
Aşı uygulamasından sonra alerjik tepki ender görülüyor
COVID-19 için çeşitli özelliklerde aşılar geliştirilmiş ve hala bu geliştirme kademeleri devam etmektedir. Bu kapsamda aşılara karşı lokal (uygulama yerinde) kızarıklık-şişme, ateş halsizlik üzere yan tesir bildirilmektedir. Genel olarak aşılarla ilgili alerjik tepki gelişimi 1 milyon doz uygulamada 1’den az olacak biçimde enderdir. Ülkemizde şu an için bulunmayan mRNA COVID-19 aşılarından Pfizer-BioNTech aşısı ile 200 000 dozda bir, Moderna aşısı ile 360 000 dozda bir 1 anafilaksi(alerjik şok) gözlendiği bildirilmiştir. Anafilaksi gelişen olguların yüzde 81’inde daha evvel önemli alerjik tepki hikayesi olduğu ve bu aşı ile alerjik tepkilerin yüzde 71’inin uygulamadan sonraki birinci 15 dakika içinde gözlendiği datalar ortasında yer almaktadır.
Aşıya karşı alerjik tepki hikayesi olanlar dikkat!
COVID-19 mRNA aşısı ile anafilaksinin ender gözlenmesi ve COVID 19 enfeksiyonunun mevtle sonlanabilecek bir klinik durum olduğu göz önüne alındığında aşağıdaki durumlar hariç olmak üzere aşı uygulaması astımlı hastalar için de yapılabilmektedir. Lakin bu durumun kesinlikle tabip tarafından teşhisli olması gerekmektedir.
- İlk COVID-19 aşı uygulaması ile anafilaksi geçirenler
- Herhangi bir aşı ile daha evvel şiddetli alerjik tepki hikayesi olanlar
- Laksatif ilaçlar, depo kortikosteroidler ve antiasit mide ilaçlarına alerjisi olanlar
Alerjik hikayesi olanlar dikkat!
Hangi tip koronavirüs aşısı olursa olsun daha evvel şiddetli alerjik tepki hikayesi olan bireylerin bu durumu aşı uygulama grubuna bildirmesi, aşı uygulamasının acil müdahale imkanları olan sıhhat kurumunda yapılması ve aşı yapıldıktan sonra en az 30 dakika gözlemlenmesi önerilmektedir.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
